تِستوستِرون (به انگلیسی: Testosterone) از هورمونهای استروئیدی مهم موجود در بدن پستان‌داران ازجمله انسان (هردو جنس) می‌باشد که اثرات آندروژنیک (جنسیتی) و آنابولیک (سازنده، رشددهنده) دارد.تولید این هورمون پیش از دو ماهگی جنین در رحم مادر آغاز گشته و در تعیین نرینگی یا مادینگی آن نقش دارد. تولید این هورمون در دوره بلوغ جنسی در پسران افزایش یافته و عامل اصلی تغییرات فیزیکی این دوران به‌شمار می‌آید. به طور متوسط بدن هر مرد ۲۰ برابر بیشتر از بدن هر زن تستوسترون تولید می‌کند هرچند به دلیل متابولیسم بیشتر سطح پلاسمایی این هورمون در مردان فقط هفت برابر زنان است. تستوسترون از هورمون‌های استروئیدی بدن است که ساختمان اصلی سازنده آن را کلسترول تشکیل می‌دهد.

متابولیسم، تجزیه و دفع تستوسترون

حدود ۹۷ درصد از تستوسترون پس از ترشح از بیضه‌ها یا به سستی به آلبومین پلاسما متصل می‌شود یا به طور محکم تر به نوعی بتاگلوبین موسوم به گلبولین متصل شونده به هورمون جنسی اتصال می‌یابد و بدین اشکال حدود ۳۰ دقیقه تا چند ساعت در خون گردش می‌کند. تا آن زمان تستوسترون یا به بافت‌ها منتقل شده یا به محصولاتی غیرفعال تجزیه می‌گردد. بخش زیادی از تستوسترونی که در بافت‌ها مستقر می‌شود در سلول‌ها به دی هیدروتستسترون تبدیل می‌شود به ویژه در اعضای خاص هدف مانند غدهٔ پروستات بالغین و دستگاه تناسلی خارجی جنین پسر. برخی از اثرات این هورمون به این تبدیل وابسته‌اند درحالیکه برخی دیگر چنین نیستند.

تستوسترونی که در بافت‌ها مستقر نشده به سرعت و عمدتاً در کبد به آندروسترون و دهیدرواپی آندروسترون(DHEA) تبدیل می‌شود و همزمان در کبد با کنژوگاسیون به صورت گلوکورونید یا سولفات (بیشتر گلوکورونید) در می‌آید. این‌ها یا از طریق صفرای کبدی به درون روده دفع می‌شوند یا از طریق کلیه‌ها وارد ادرار می‌گردند.

عملکرد

تستوسترون مهمترین هورمون مردانه و بسیار مؤثر در رشد و تکامل اندامهای جنسی و بروز صفات ثانویه جنسی مانند رویش موی صورت، بم شدن صدا، ریزش موی مدل مردانه و خواص آنابولیک مانند رشد عضلات و توده استخوانی می‌باشد. این هورمون باعث جهش رشد در نوجوانان و توقف رشد قدی با بستن صفحات رشد در دو انتهای استخوان‌ها می‌شود. این هورمون باعث ساخته شدن بافت‌ها می‌گردد. محل اصلی ساخت و ترشح این هورمون در بدن مردها بیضه است هر چند که مقدار کمی در غده فوق کلیوی هم تولید می‌شود لذا برداشتن بیضه‌ها (خواجه شدن) موجب کاهش صفات ثانویه جنسی می‌شود. در زنان این هورمون در تخمدان و غده فوق کلیوی سنتز می‌شود.

به طور کلی این هورمون مسئول ایجاد صفات متمایز بدن مردانه است. حتی در طول زندگی جنینی هم گنادوتروپین جفتی(chorionic gonadotropin)، بیضه‌ها را وادار به ترشح مقادیر متوسطی از تستوسترون می‌کند و تستوسترون در تمام دورهٔ تکامل جنینی و حداقل ۱۰ هفته پس از تولد ترشح می‌شود؛ از آن پس در دوران کودکی تقریباً هیچ مقدار تستوسترون تولید نمی‌شود. اما در حدود سنین ۱۰ تا ۱۳ سالگی که شروع بلوغ است، ترشح تستوسترون تحت تأثیر هورمون‌های گنادوتروپیک هیپوفیز قدامی به سرعت افزایش می‌یابد و این ترشح زیاد در بیشتر بقیهٔ طول عمر ادامه می‌یابد ولی پس از ۵۰ سالگی به سرعت کاهش می‌یابد و تا ۸۰ سالگی به ۲۰ تا ۵۰ درصد حداکثر ترشح آن می‌رسد.

بیضه‌های جنین پسر در حدود هفتمین هفته از زندگی رویانی شروع به آزادسازی این هورمون می‌کنند. درواقع یکی از تفاوت‌های عمدهٔ عملی میان کروموزوم‌های جنسی زنانه و مردانه این است که کروموزوم مردانه ژن SRY (ژن ناحیهٔ تعیین جنسیت Y) دارد که حامل رمز پروتئین فاکتور تعیین بیضه (یا پروتئین SRY) می‌باشد. پروتئین SRY آبشاری از فعال سازی‌های ژنی را آغاز می‌کند که ستیغ تناسلی(genital ridge) در حال تشکیل را به سلول‌های مترشحهٔ تستسترون متمایز می‌کنند و نهایتاً بیضه را می‌سازند درحالیکه کروموزوم زنانه باعث تمایز ستیغ به سلول‌های مترشحهٔ استروژن‌ها می‌شود.

علل کاهش تستوسترون

با بالا رفتن سن مرد اندازهٔ این هورمون او آرام آرام رو به کاهش می‌گذارد. عوامل مختلفی باعث کاهش تستوسترون در مردان می‌شود که یکی از شایع‌ترین علل آن، افزایش سن است. از علل دیگر می‌توان به این موارد اشاره کرد: بیخوابی، سیگار، الکل، برخی داروها، رادیوتراپی، گرما و استفاده از حمام و سونای داغ، نهانی بیضه‌ها، دیابت، بیماری مادرزادی کالمن، جراحی و برداشت بافت بیضه، تومورهای بیضه، تومورهای کبد، واریکوسل و تومورهای هیپوفیز.

علایم کاهش تستوسترون

اُفت روابط جنسی از شایع‌ترین علایم ناشی از کاهش تستسترون است. علایم دیگر شامل افسردگی، تغییر در توان شناسایی افراد، کاهش انرژی، کاهش میل جنسی، کاهش تحرک، پرخاشگری، عدم تمرکز، درد عضلانی، گر گرفتگی و بی خوابی بعد از غذا خوردن می‌باشد.

عوارض کاهش تستوسترون

اغلب مردان بعد از سن ۳۰ سالگی دچار روند نزولی در سطح تستسترون خون می‌شوند که این امر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲، چاقی، کم شدن تراکم استخوان و مواد معدنی، اختلال در عملکرد جنسی و کاهش توان عضلانی را در پی دارد. خانم‌ها نیز در اثر کاهش سطح این هورمون آنابولیک در بدنشان دچار مشکل می‌شوند. کاهش این هورمون سبب از بین رفتن تعادل بین تستوسترون و استروژن می‌گردد که نتیجه آن افزایش چربی بدن، کندی متابولیسم، کاهش استقامت و پوکی استخوان است.

تشخیص کاهش تستوسترون

در معاینه بدنی، معمولاً کاهش حجم بیضه‌ها، کاهش موهای بدن، کاهش حجم عضلات و پوکی استخوان را می‌توان دید. تشخیص معمولاً از راه اندازه‌گیری تستسترون و LE نمونه خون ۸ صبح است. البته در موارد مشکوک می‌توان هورمون‌های تیروئید، ملاتونین،DHEA و فاکتور شبه انسولین را نیز اندازه‌گیری کرد.

اثر تستوسترون بر بدن

توزیع موهای بدن

تستوسترون باعث رویش موهای مناطق زیر می‌شود: – روی پوبیس – در طول خط سفید شکم گاه تا ناف و بالاتر – روی صورت – معمولاً بر روی سینه – با شیوع کمتر بر روی سایر نواحی بدن مانند پشت تستسترون موهای بیشتر قسمت‌های دیگر بدن را هم پر پشت تر می‌کند.

کاسه سر و طاسی

تستوسترون رشد موی بالای سر را کم می‌کند؛ مردانی که بیضه‌های فعال ندارند طاس نمی‌شوند اما بسیاری از مردانی که صفات ثانویهٔ جنسی در آنها بارز است هرگز طاس نمی‌شوند زیرا طاسی معلول دو عامل است: ۱- زمینهٔ ژنتیکی ایجاد طاسی ۲- ترشح مقادیر زیاد هورمون‌های آندروژنی به همراه زمینهٔ ژنتیکی مزبور زنانی که زمینهٔ ژنتیکی مساعد دارند و دچار تومورهای آندروژنی طویل‌المدت نیز می‌شوند همچون مردان طاس می‌گردند.

اثر بر صدا

تستوسترون ترشح شده از بیضه‌ها یا تزریق شده به بدن سبب هیپرتروفی مخاط حنجره و بزرگی حنجره می‌شود. این اثرات ابتدا باعث صدایی نسبتاً ناموزون و خشن می‌گردد ولی به تدریج صدا به صورت بم شاخص مردانه در می‌آید.

تأثیر بر پوست

تستسترون ضخامت پوست کل بدن را افزایش می‌دهد و زمختی بافت‌های زیر جلدی را زیاد می‌کند. تستوسترون میزان ترشح برخی از غدد سباسه بدن یا شاید تمام آنها را افزایش می‌دهد. ترشح بیش از حد از غدد سباسه صورت اهمیت خاصی دارد زیرا ترشح زیاد این غدد می‌تواند موجب پیدایش آکنه (acne) شود؛ بنابراین آکنه یکی از شایعترین مشخصات دورهٔ نوجوانی است که بدن مرد برای نخستین بار در معرض تستوسترون زیاد قرار می‌گیرد. پس از چند سال از ترشح تستوسترون، پوست به طور طبیعی خود را به نوعی با تستوسترون سازگار می‌کند و بدین ترتیب بر آکنه فائق می‌آید. تستوسترون پروتئین سازی و تکامل عضلات را افزایش می‌دهد.

یکی از مهمترین صفات مردانه تکامل فزایندهٔ عضلات پس از بلوغ است به طوری که تودهٔ عضلانی مرد به طور متوسط حدود ۵۰ درصد بیش از تودهٔ عضلانی زن می‌شود. این حالت با افزایش پروتئین در قسمت‌های غیر عضلانی بدن نیز همراه است. بسیاری از تغییرات پوست به دلیل نشست پروتئین‌ها در پوست است و تغییرات صدا هم تاحدودی ناشی از همین عمکلرد آنابولیک تستوسترون در مورد پروتئین‌ها است.

با توجه به اثر بزرگ تستوسترون و سایر آندروژن‌ها بر عضلات بدن، ورزشکاران به طور گسترده از یک آندروژن صناعی برای بهبود قوای عضلانی خود استفاده می‌کنند. این کار باید به شدت تقبیح شود زیرا تستوسترون زائد در بلند مدت اثراتی زیانبار دارد. در سنین پیری هم از تستوسترون به عنوان نوعی هورمون جوانی استفاده می‌کنند تا قدرت عضلانی را بهبود بخشند گرچه نتایج آن زیر سؤال است.

تستسترون ماتریس استخوانی را افزایش می‌دهد و باعث احتباس کلسیم می‌شود. در پی افزایش تستوسترون گردش خون هنگام بلوغ یا پس از تزریق بلند مدت تستوسترون به حد چشمگیری زیاد می‌شود و مقدار املاح رسوبی کلسیم در آنها تا حد چشمگیری افزایش می‌یابد. پس تستوسترون مقدار کل ماتریس استخوان را زیاد می‌کند و سبب احتباس کلسیم می‌شود. معتقدند افزایش ماتریس استخوان حاصل اثر عمومی تستوسترون در آنابولیسم پروتئین‌ها و اثر آن در رسوب املاح کلیسم در پاسخ به افزایش پروتئین است.

سرانجام تستوسترون اثرات خاصی به ترتیب زیر بر لگن دارد: – باریک کرد ن خروجی لگن – طویل کردن آن – ایجاد شکل قیف مانند به جای شکل تخم مرغی که در لگن زن دیده می‌شود – افزایش زیاد استحکام لگن جهت تحمل بار لگن مرد در غیاب تستوسترون شبیه لگن زن می‌شود.

باتوجه به توان تستسترون در افزایش اندازه و قدرت استخوان، گاه از آن برای درمان پیرمردان مبتلا به استئوپورز استفاده می‌کنند. اگر مقدار زیادی تستوسترون یا هرگونه آندروژن دیگر به طور غیرطبیعی در کودک در حال رشد ترشح شود سرعت رشد استخوان به شدت کاهش می‌یابد و باعث نقص در ساختار کل بدن نیز می‌شود. علت این امر، اثر تستوسترون بر بخش‌های رشد کننده استخوان است و سبب جوش خوردن اپی فیزهای استخوان‌های دراز در سنی پایین‌تر به تنهٔ استخوان‌های مربوطه می‌شود؛ بنابراین با وجود سرعت زیاد رشد، این جوش خوردن زودرس اپی فیزها باعث می‌شود قد شخص از حالتی که تستسترون اصلاً ترشح نمی‌گردد نیز کوتاهتر شود. حتی در مردان طبیعی هم قد نهایی شخص مختصری کوتاهتر از قدی است که در صورت اخته شدن پیش از بلوغ بدست می‌آمد.

تأثیر بر میزان متابولیسم پایه

تستوسترون میزان متابولیسم پایه را بالا می‌برد. تزریق مقادیر زیاد تستوسترون می‌تواند میزان متابولیسم پایه را تا ۱۵ درصد افزایش دهد. حتی ترشح مقادیر معمول تستوسترون از بیضه طی دورهٔ نوجوانی و اوایل بزرگسالی هم باعث افزایش میزان متابولیسم پایه به میزان ۵ تا ۱۰ درصد نسبت به حالتی می‌شود که بیضه‌ها فعال نباشند. این افزایش میزان متابولیسم احتمالاً نتیجهٔ غیر مستقیم اثر تستوسترون بر آنابولیسم پروتئین‌ها است زیرا افزایش مقدار پروتئین‌ها به ویژه آنزیم‌ها فعالیت همهٔ سلول‌ها را زیاد می‌کند.

تاثیر بر گلبول‌های قرمز خون

تستوسترون گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد. اگر تستسترون را به مقدار طبیعی به بدن یک بزرگسال اخته(castrated) تزریق کنیم، تعداد گلبول‌های قرمز در هر میلی متر مکعب خون ۱۵ تا ۲۰ درصد زیاد می‌شود. همچنین مردان به طور متوسط در هر میلی‌متر مکعب خون حدود ۷۰۰۰۰۰ گلبول قرمز بیش از زنان دارند. با وجود ارتباط قوی میان تستوسترون و افزایش هماتوکریت، به نظر نمی‌رسد که تستوسترون مستقیماً میزان اریتروپوییتین را افزایش دهد یا اثری مستقیم بر تولید گلبول‌های قرمز داشته باشد. حداقل بخشی از این اثر تستوسترون در افزایش تولید گلبول‌های قرمز ممکن است ناشی از افزایش میزان متابولیسم پس از تجویز تستوسترون باشد.

اثر تستوسترون بر تعادل آب و الکترولیت

هورمون‌های استروییدی زیادی می‌توانند باز جذب سدیم را در توبول‌های دیستال کلیه‌ها افزایش دهند. تستسترون هم چنین اثری دارد، ولی اثر آن در مقایسه با مینرالوکورتیکوییدهای فوق کلیه جزئی است. با وجود این حجم خون و مایع خارج سلولی بدن مرد پس از بلوغ نسبت به وزنش قریب ۵ تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.

یافته های جدید

تحقیقات جدید تفکر سنتی در مورد تاثیر تستوسترون بر مردان را رد می کند. تستوسترون رابطه ی مستقیمی با جایگاه فرد در سلسله مراتب اجتماعی دارد. مردی که سطح تستسترون بالایی دارد: اگر در بالای سلسله مراتب باشد، این هورمون باعث می شود تا از جایگاهش استفاده کند. کمتر پیشنهاد می دهد و بیشتر می گیرد. اما اگرهمین مرد در پایین سلسله مراتب باشد، سطح بالای تستوسترونش باعث می شود تا بر عکس مورد پیش عمل کند. بیشتر پیشنهاد کند و کمتر بگیرد.

مردانی با تستسترون پایین ذهنی چندان سیّاسی ندارند و جایگاه اجتماعی شان به تصمیم هایی که می گیرند ارتباطی ندارد.

افزایش تستوسترون

در برخی موارد دیده میشود که کمبود هورمون مردانه در آقایان باعث ایجاد اختلال هایی میشود که برای انها آزار دهنده است.روشهای زیادی وجود دارد که بتوان هورمون مردانه را افزایش داد . در برخی موارد از آمپول های هورمونی نیز استفاده میشود که اکثر پزشکان توصیه میکنند از روشهای طبیعی برای افزیاش سطح هورمون تستوسترون استفاده کنید. برای افزایش تستسترون میتوانید از روشهای طبیعی همانند مصرف روی، ماهی، مصرف کلم بروکلی، مصرف ویتامین سی و یا کم کردن استرس و همچنین ورزش استفاده کنید.

درمان

برای درمان کمبود این هورمون در بدن، معمولاً از تستسترون با اشکال خوراکی، تزریقی یا موضعی استفاده می‌شود.

کاربرد دارویی

تستوسترون به صورت آمپول گاه در صورت عدم بروز به موقع صفات ثانویه جنسی و نیز در بدن سازی به کار می‌رود. ترکیبات متعددی با فرمول شیمیایی یا عملکرد مشابه تستوسترون نیز به عنوان داروهای آندروژن ساخته شده‌اند مانند دانازول، ناندرولون و … که کاربردهای متعددی دارند.

میوه های افزایش دهنده هورمون جنسی تستوسترون

بسیاری از میوه ها حاوی ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که مانع از ترشح بیش از اندازه هورمون کورتیزول می شود، هورمون کورتیزول هورمونی است که در بدن با هورمون جنسی تستوسترون رقابت می کند و هنگامی که ترشح این هورمون زیاد می شود، ترشح هورمون جنسی تستوسترون کاهش می یابد. در میان میوه‌های افزایش دهنده ی ترشح تستوسترون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

موز
موز یکی از میوه هایی است که در افزایش تولید و ترشح هورمون جنسی تستسترون مؤثر است. موز حاوی آنزیمی به بروملین است که این آنزیم در افزایش ترشح هورمون جنسی تستوسترون نقش دارد. این آنزیم در آناناس نیز یافت می شود. بنابراین به افرادی که هورمون تستوسترون خونشان کم است توصیه می شود از این میوه در برنامه غذایی خود استفاده کنند.

بلوبری
بلوبری حاوی رزوراترول است. رزوراترول یک ترکیب آنتی اکسیدانی است که با از بین بردن رادیکال‌های آزاد، از بدن ما در برابر بیماری های مزمن محافظت می نماید. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که این ترکیب آنتی اکسیدانی در بدن ما باعث افزایش ترشح هورمون جنسی تستوسترون می شود. همچنین برخی ترکیبات موجود در میوه بلوبری اثرات هورمون استروژن را در بدن کاهش می دهند.

آناناس
همان‌طور که در بالا اشاره شد آناناس نیز همانند موز حاوی آنزیم بروملین است. این آنزیم در ترشح هورمون تستسترون مؤثر است. بسیاری از بدنسازان برای افزایش ترشح هورمون جنسی تستوسترون در بدن خود از مکمل های حاوی این آنزیم استفاده می کنند.

انار
یکی دیگر از میوه هایی که در افزایش تولید و ترشح هورمون جنسی تستسترون مؤثر است انار است. تحقیقات جدید نشان داده است که مصرف آب انار 25 درصد ترشح هورمون جنسی تستوسترون را افزایش می دهد. آب انار حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که در فرآیند تولید هورمون جنسی تستوسترون شرکت دارند.

اما به جز میوه ها و سبزیجات برخی دیگر از عوامل غذایی نیز در افزایش تولید و ترشح هورمون جنسی تستوسترون مؤثر هستند که به معرفی برخی از آنها می پردازیم.

بادام
بادام حاوی مواد مغذی نظیر ویتامین E، منیزیم، کلسیم و پتاسیم است که این مواد مغذی به بدن در تولید هورمون جنسی تستسترون کمک می نمایند. همچنین بادام حاوی اسیدهای چرب غیراشباع است که در تولید هورمون جنسی تستوسترون مؤثر است.

آووکادو
مطالعات مختلف نتایج ضد و نقیضی را در مورد اثر آووکادو در افزایش ترشح هورمون جنسی تستسترون نشان می دهند. برخی مطالعات نشان داده است که آووکادو هیچ نوع تأثیری در ترشح این نوع هورمون ندارد ولی برخی مطالعات دیگر عقیده دارند که آووکادو حاوی اسیدهای چرب تک غیراشباعی است که این نوع اسید چرب در تولید و ترشح هورمون جنسی تستوسترون مؤثر است. به هر حال برای اثبات این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.

چای سبز
در مورد چای سبز و افزایش ترشح هورمون جنسی تستوسترون نیز یافته های ضد و نقیضی وجود دارد. برخی مطالعات نشان داده اند که چای سبز فعالیت آنزیم آروماتاز را مهار می کند و از طریق این مکانیسم تولید هورمون جنسی تستسترون را افزایش می دهد ولی برخی دیگر از مطالعات این یافته را رد کرده و معتقدند که چای سبز تولید هورمون جنسی تستوسترون را افزایش نمی دهد.

روغن زیتون
مطالعه انجام شده روی 60 مرد مراکشی نشان داد که مصرف روغن زیتون تا 20 درصد می تواند تولید و ترشح هورمون جنسی تستوسترون را افزایش دهد. محققین همواره توصیه می کنند که استفاده از زیتون در برنامه غذایی افراد به افزایش تولید هورمون جنسی تستوسترون کمک بسیاری می نماید.

آیا سبزیجات می توانند سبب افزایش هورمون جنسی تستوسترون شوند؟

برخی از سبزیجات تولید استروژن را کاهش می دهد و ترشح هورمون جنسی تستوسترون را افزایش می دهد. این سبزیجات عبارتند از:

کلم بروکلی
همه ما با کلم بروکلی آشنا هستیم. جالب است بدانید این نوع سبزی در افزایش ترشح هورمون جنسی تستوسترون تأثیرگذار است. کلم بروکلی حاوی ترکیبی به نام DIM (دی ایندولیل متان) است، مطالعات نشان داده است که این ماده مغذی تولید هورمون استروژن را کاهش داده و به افزایش هورمون جنسی تستسترون کمک می نماید.

کرفس
کرفس حاوی ویتامین K است، ویتامینی که برای تولید هورمون جنسی تستسترون لازم است. بنابراین دریافت این نوع سبزی در ترشح هورمون جنسی تستوسترون مؤثر است. علاوه بر این کرفس حاوی ماده ای به نام آندروستنون و آندروستنول است موادی که تولید هورمون جنسی تستوسترون را در بدن افزایش می دهند.

جعفری
این سبزی مفید حاوی فلاوونوئیدی به نام آپیجنین است که تحقیقات نشان داده است که این نوع فلاوونوئید در ترشح هورمون جنسی تستوسترون مؤثر است.

لازم به ذکر است آپیجنین در جو دوسر، سبزیجاتی نظیر کرفس، بابونه و فلفل قرمز نیز وجود دارد.

اسفناج
یکی دیگر از سبزیجاتی که در ترشح هورمون جنسی تستوسترون مؤثر است، اسفناج است. اسفناج حاوی منیزیم است که در تولید هورمون تستوسترون مورد نیاز است. از اضافه کردن اسفناج به سالادهای خود غافل نشوید.

قارچ
مطالعات اخیر نشان داده است که ترکیبات فعال موجود در انواع قارچ‌ها آنزیم آروماتاز (نوعی آنزیم است که باعث تبدیل آندروژن به استروژن در بدن می شود) را غیرفعال می کند هنگامی که این آنزیم غیرفعال می شود تولید هورمون جنسی تستسترون در بدن افزایش می یابد و از طریق این مکانیسم مصرف قارچ منجر به افزایش سطح این هورمون جنسی می گردد.

پیاز
حتماً شما هم شنیده اید که گفته می شود پیاز در افزایش میل جنسی مؤثر است. مطالعات مختلف نشان می دهد پیاز در ترشح هورمون جنسی تستوسترون و افزایش میل جنسی مؤثر است پس اگر دنبال افزایش هورمون تستسترون هستید از مصرف پیاز غافل نشوید.

چغندر
شاید برایتان جالب باشد که بدانید یکی از سبزیجات مؤثر در تولید و ترشح هورمون جنسی تستوسترون، چغندر است. چغندر حاوی ماده معدنی به نام بور و ترکیبی به نام تری متیل گلایسین است که در تولید هورمون تستسترون مؤثر است.

مارچوبه
مطالعات مختلف نشان داده است که مواد آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی موجود در مارچوبه، بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی را متوقف می‌کند. مارچوبه حاوی مواد مغذی نظیر ویتامین E، پتاسیم و اسیدفولیک است. این مواد مغذی در فرآیند تولید هورمون جنسی تستسترون مؤثر هستند.

منبع:

https://fa.wikipedia.org

https://article.tebyan.net

هریک از ما به‌طور مداوم میزبان آنتی اکسیدان‌ ها و رادیکا‌ل‌های آزاد در بدن خود هستیم. برخی از آنتی‌ اکسیدان‌‌ها توسط خود بدن ساخته می‌شوند و بقیه‌ی موارد از طریق تغذیه و خوردن غذاهای حاویِ آنتی اکسیدان که به عنوان غذاهای ضد التهاب نیز شناخته می‌شوند، تأمین می‌شوند. در ادامه خواهید خواند که آنتی اکسیدن به طور کل چیست ، چرا مهم است و منابع غنی آنتی‌اکسیدان چه خوراکی‌هایی هستند.

بدن ما بعد از انجام واکنش‌های سلولی، رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند. برای مثال کبد رادیکال‌های آزاد را تولید و از آنها برای سم‌زدایی بدن استفاده می‌کند، درحالی‌که گلبول‌های سفید خون از رادیکال‌های آزاد برای مقابله و از بین بردن ویروس‌ها و باکتری‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده استفاده می‌کنند. وقتی نوع خاصی از مولکول‌های حاوی اکسیژن می‌توانند آزادانه در بدن حرکت کنند، موجب ایجاد نوعی آسیبِ اکسیداتیو و در نتیجه تشکیل رادیکال‌های آزاد می‌شوند. اما وقتی در اثر تغذیه‌ی نامناسب یا قرار گرفتن در معرض سموم مختلف یا عوامل دیگر، سطح آنتی اکسیدان ها در بدن کمتر از رادیکال‌های آزاد شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

پایین آمدن سطح آنتی اکسیدان ها در بدن منجر به پیری زودرس، سلول‌های آسیب‌دیده یا جهش‌یافته، نسج و بافتِ آسیب‌دیده، فعال شدن ژن‌های معیوب در DNA و افزایش فشار بر سیستم ایمنیِ بدن می‌شود.

تاریخچه‌ی شناخته شدن آنتی اکسیدان ها و کاربرد آنها

اینکه اولین بار آنتی‌اکسیدان‌ ها توسط چه کسی کشف شدند، دقیقا مشخص نیست. سابقه‌ی ظهور آنتی اکسیدان‌ ها در مبانی نظری پزشکی به اوایل قرن ۱۹ و ۲۰ برمی‌گردد اما محققان و کارشناسان علوم پزشکی از مدت‌ها قبل به بحث و تبادل نظر در مورد آنها پرداخته‌اند. هر آنتی اکسیدان تاریخچه‌ی کشف منحصربه‌فردی دارد. بعضی از آنها مانند ویتامین C و E در ابتدا توسط پزشکانی مانند هِنری اِی (Henry A) کشف شدند. متیل (Mattill) بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ به پژوهشی در این مورد پرداخت که طی آن مشخص شد حیواناتی که غذاهای کامل‌تری می‌خورند، زندگی طولانی‌تری دارند و سالم‌تر هستند.

جو مک‌کورد (Joe McCord) پژوهشگر دیگری بود که کاملا اتفاقی و از روی اشتباه مفتخر به کشف عملکرد آنزیم‌های آنتی اکسیدانی مانند سوپر اکسید دیموتاز (superoxide dismutase) شد. او به این نکته اشاره کرد که چگونه همه‌ی حیوانات این ترکیبات سودمند را در بدن خود نگه می‌دارند و با افزایش سن این مواد در بدن‌شان کاهش می‌یابد.

امروزه سطح آنتی اکسیدان موجود در مواد غذایی مختلف توسط تست ORAC محاسبه می‌شود که به معنای «ظرفیتِ جذبِ رادیکالِ اکسیژن» می‌باشد. تست ORAC قدرت جذب و از بین بردن رادیکال‌های آزاد توسط یک گیاه را نشان می‌دهد.

بیشتر میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان حاوی آنتی‌اکسیدانِ موجود در رژیم غذایی، حاوی ویتامین E، لوتئین (lutein)، ویتامین C، بتا کاروتن، فلونوئیدها(flavonoids) و لیکوپن هستند. اما چرا هیچ‌یک از نهادها میزان مجاز مصرف آنتی‌اکسیدان روزانه یا غذاهای حاویِ آنتی اکسیدان را توصیه نمی‌کند، زیرا بهتر است که آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن خود را روزانه از طریق مواد غذایی تأمین کنید.

سبک‌زندگی غربی با فست‌فودها، تکیه بر داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌های زیست محیطی، عاملی برای گسترش رادیکال‌های آزاد است. از آنجا که بسیاری از ما از سنین جوانی در معرض استرسِ اکسیداتیو هستیم، به سطح بیشتری از آنتی اکسیدان ها نیاز داریم که به معنای مصرف بیشتر غذاهای حاوی آنتی اکسیدان است.

برای معرفی فواید آنتی اکسیدان ها باید ابتدا به تعریف آن بپردازیم، آنتی اکسیدان به هر ماده‌ای گفته می‌شود که بتواند فرآیند اکسیداسیون را مهار کند، مخصوصا موادی که برای جلوگیری از خراب شدن مواد غذایی ذخیره شده یا حذف عوامل بالقوه‌ی اکسیداسیون در بدن یک موجود زنده استفاده می‌شوند.

آنتی اکسیدان ها شامل مواد غذایی مختلفی هستند که حتما قبلا نام آنها را شنیده‌اید، مثلا کارتنوئیدها (carotenoids) مانند بتاکاروتن (beta-carotene)، لیکوپن (lycopene) و ویتامین C، این مواد نمونه‌ای از آنتی اکسیدان‌هایی هستند که فرآیند اکسیداسیون یا واکنش سلولی در برابر اکسیژن، پراکسید یا رادیکال‌های آزاد را مهار می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که برای سلامتی و طول عمر، فواید مصرف برخی از آنتی اکسیدان های خوراکی مانند سبزیجات، چای‌ها و مکمل‌ها به شرح زیر است:

کند شدن روند پیری در پوست، نسوج بدن، مفاصل، چشم‌ها، ‌قلب و مغز؛
داشتن پوستی سالم‌تر، جوان‌تر و درخشان‌تر؛
کاهش ریسک ابتلا به سرطان؛
افزایش سم‌زدایی در بدن؛
افزایش طول عمر؛
جلوگیری از بیماری‌های قلبی و سکته؛
کاهش مشکلات شناختی مانند زوال عقل؛
کاهش ریسک مشکلات چشمی مانند آب‌مروارید و بیماری ماکولا (macular degeneration) که موجب از بین رفتن شبکیه‌ی چشم می‌شود؛
همچنین آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از اکسیداسیون و فساد مواد غذایی به آنها افزوده می‌شوند.

چند آنتی اکسیدان معروف و منابع غذایی آن

لوتئین و زآگزانتین از مواد آنتی اکسیدانی هستند که در تخم‌مرغ وجود دارند. این مواد آنتی اکسیدان باعث جلوگیری از بروز آب‌مروارید می‌شوند. از آنتی اکسیدان‌های مهم بدن می‌توان به ویتامین ای اشاره کرد.
ویتامین ث: نام دیگر این ویتامین، اسید اسکوربیک است که محلول در آب بوده و در تمامی مایعات بدن وجود دارد. به همین دلیل یکی از اولین خطوط دفاعی بدن است؛ ولی نمی‌تواند در بدن ذخیره شود؛ بنابراین باید به طور منظم و پیوسته میوه و سبزی مصرف کرد. نیاز روزانه آن ۶۰ میلی‌گرم است. دریافت ویتامین ث به مقدار بیش از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز در بعضی افراد، اثرات جانبی مضری مانند ایجاد سنگ کلیه، تهوع و اسهال دارد. مهم‌ترین منابع این ویتامین شامل مرکبات، فلفل سبز، کلم بروکلی، سبزی‌های برگی شکل سبز، کیوی، کلم، طالبی، توت‌فرنگی، اسفناج و سیب‌زمینی می‌شوند.
ویتامین ای: ویتامینی محلول در چربی است که همراه با چربی‌ها در کبد و سایر بافت‌های بدن ذخیره می‌شود. ویتامین ای اثرات مهمی در بدن مانند تأخیر در پیری سلول‌ها و درمان آفتاب‌سوختگی دارد. نیاز روزانه آن در مردان ۱۵ واحد و در زنان ۱۲ واحد. منابع غذایی مهم ویتامین ای: دانه‌های روغنی، جوانه گندم، آجیل، دانه‌ها، غلات سبوس‌دار، سبزی‌های برگی شکل سبز هستند.
بتاکاروتن: پیش‌ساز ویتامین آ است که در بدن تبدیل به ویتامین آ می‌شود. بررسی بیش از ۶۰۰ کاروتنوئید مختلف نشان داده‌است که بتاکاروتن (یکی از کاروتنوئیدهای مهم) سبزی‌ها و میوه‌های سبز، زرد و نارنجی را از تخریب ناشی از نور خورشید حفظ می‌کند؛ بنابراین تصور می‌شود چنین اثری را نیز در بدن داشته باشد. مقدار معینی برای دریافت آن وجود ندارد. هویج، کدو تنبل، انواع کلم بروکلی، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج، گوجه‌فرنگی، طالبی، هلو و زردآلو منابع غنی بتاکاروتن هستند. توجه شود که ویتامین آ، نقش آنتی اکسیدانی ندارد و دریافت مقادیر بالای آن برای بدن مسمومیت زا و خطرناک است.
سلنیم: این ماده معدنی مانع تخریب سلول‌های بدن توسط مواد اکسیژن دار می‌شود؛ بنابراین از بروز سرطان جلوگیری می‌کند. بهتر است سلنیم لازم از طریق مواد غذایی دریافت شود. زیرا دریافت مقادیر بالای سلنیم از طریق مکمل‌ها برای بدن، سمی و خطرناک است. بهترین منابع غذایی شامل: ماهی، گوشت قرمز، غلات، حبوبات، تخم‌مرغ، مرغ و سیر است. سبزی‌هایی که در خاک‌های غنی از سلنیم، رشد می‌کنند، نیز منبع خوبی از سلنیم هستند.

ده ماده‌ی غذایی سرشار از آنتی اکسیدان

آنتی اکسیدان ها می‌توانند به سادگی به رژیم غذایی شما افزوده شوند. بر اساس امتیاز ORAC که توسط آزمایشگاه داده‌های غذایی، مرکز تحقیقات تغذیه‌ی انسانی بلتسویل (Beltsville) و سرویس تحقیقاتی کشاورزی آمریکا محاسبه می‌شود، برخی از غنی‌ترین مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان ها بر اساس امتیازشان عبارتند از:

1. زالزالک با ۲۵۰۰۰ امتیاز؛
2. تمشک وحشی با ۱۴۰۰۰ امتیاز؛
3. شکلات تلخ با ۲۱۰۰۰ امتیاز؛
4. گردوی آمریکایی با ۱۷۰۰۰ امتیاز؛
5. کنگر فرنگی با ۹۴۰۰ امتیاز؛
6. تمشک با ۱۴۰۰۰ امتیاز؛
7. لوبیا با ۸۴۰۰ امتیاز؛
8. زغال‌اخته با ۹۵۰۰ امتیاز؛
9. شاتوت با ۵۳۰۰ امتیاز؛
10. گشنیز با ۵۱۰۰ امتیاز.

امتیاز ORAC در مواد غذایی ذکر شده بر اساس وزن است به این معنا که نیازی نیست مقادیر زیادی از این غذاها را مصرف کنیم. سایر مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان که در فهرست بالا ذکر نشده‌اند و منابع غنی از آنتی اکسیدان ها هستند و فواید بسیاری دارند شامل گوجه‌فرنگی، هویج، کدوحلوایی، سیب‌زمینی شیرین، انار، توت‌فرنگی، کلم، کلم‌بروکلی، انگور قرمز، کدو و ماهی سالمون وحشی هستند. سعی کنید روزانه حداقل سه تا چهار عدد از این خوراکی‌ها را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید تا سالم‌تر بمانید.

۱۰ گیاه حاوی آنتی اکسیدان

در کنار غذاهای دارای آنتی اکسیدان، برخی گیاهان، ادویه‌جات و روغن‌های خاصی که از گیاهان خوراکی گرفته می‌شوند نیز در بالا بردن ترکیبات آنتی اکسیدانی در بدن کمک شایانی می‌کنند. در اینجا فهرست دیگری از گیاهانی را که می‌توانید برای بالا بردن ضریب ایمنی بدن خود در مقابل بیماری‌های مختلف از آنها در رژیم غذایی‌تان استفاده کنید، مشاهده خواهید کرد. بسیاری از این گیاهان و ادویه‌جات به شکل روغن خوراکی در دسترس هستند. به دنبال روغن‌های خالص با خاصیت درمانی بالا باشید زیرا سرشار از آنتی اکسیدان ها هستند.

1. میخک با ۳۱۴.۴۴۶ امتیاز ORAC؛
2. دارچین با ۲۶۷.۵۳۷ امتیاز ORAC؛
3. پونه‌‌ی کوهی با ۱۵۹.۲۷۷ امتیاز ORAC؛
4. زردچوبه با ۱۰۲.۷۰۰ امتیاز ORAC؛
5. کاکائو با ۸۰.۹۳۳ امتیاز ORAC؛
6. زیره ۷۶.۸۰۰ امتیاز ORAC؛
7. جعفری (خشک) ۷۴.۳۴۹ امتیاز ORAC؛
8. ریحان ۶۷.۵۵۳ امتیاز ORAC؛
9. زنجبیل ۲۸.۸۱۱ امتیاز ORAC؛
10. آویشن ۲۷.۴۲۶ امتیاز ORAC.

سایر گیاهان حاوی آنتی اکسیدان‌ عبارتند از سیر، فلفل‌هندی و چای سبز، سعی کنید روزانه دو تا سه عدد از این گیاهان یا چای‌های گیاهی را مصرف کنید.

۱۰ مکمل غذایی سرشار از آنتی اکسیدان

توصیه‌ی انجمن قلب آمریکا، کلینیک مایو (Mayo) و کلینیک کلیولند (Cleveland) این است که آنتی‌اکسیدان‌‌ها را از انواع مختلفی از غذاها تأمین کنید. اگرچه همیشه حالت ایده‌آل و معمولا مفیدتر این است که آنتی اکسیدان‌ ها را از غذاها دریافت کنید اما مصرف برخی دیگر از انواع خاص آنتی‌اکسیدان‌‌ها نیز که به شکل مکمل‌های غذایی موجودند سودمند است. هنوز بر سر این موضوع که مصرف مقادیر مشخصی از آنتی اکسیدان ها تا چه حد از بروز بیماری‌های مختلف جلوگیری می‌کند، بحث و تردید وجود دارد. برخی محققان می‌گویند آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند لوتئین و گلوتاتیون (glutathione) وقتی به شکل مکمل‌ها مصرف شوند، تأثیر بیشتری خواهند داشت، برای مثال برای جلوگیری از کاهش دید، دردهای مفاصل یا دیابت. اما سایر محققان این نتایج را قبول ندارند و می‌گویند مصرف مکمل‌های خاصی مانند ویتامین ‌A یا C به مقدار زیاد می‌تواند زیان‌آور باشد.

بنابراین فقط به یاد داشته باشید که ممکن است مصرف مکمل‌ها گاهی مفید باشد اما به شما کمک نمی‌کند تا عمر طولانی‌تری داشته باشید. این بستگی به سبک‌زندگی و رژیم غذایی شما دارد و ما هرگز نباید از مکمل‌ها به عنوان رژیم غذایی و یک عادت همیشگی استفاده کنیم.

اگر سالم هستید و رژیم غذایی متنوعی دارید، نیازی به استفاده از مکمل‌های آنتی اکسیدانی ندارید، اما اگر با مشکلاتی مانند کاهش دید، بیماری‌های قلبی یا دیابت مواجه شده‌اید می‌توانید از پزشک‌تان درخواست کنید تا میزان مشخصی از مکمل‌های حاوی آنتی اکسیدان را با توجه به نیازتان تجویز کند.

١. گلوتاتین (Glutathione)

گلوتاتین مهم‌ترین آنتی اکسیدان موجود در بدن است زیرا در سلول‌ها وجود دارد و به افزایش فعالیت سایر آنتی اکسیدان ها و ویتامین‌ها کمک می‌کند. گلوتاتیتن یک پپتاید (peptide) است که ترکیبی از سه آمینو اسید مهم است که نقشی حیاتی در بدن دارند، از جمله کمک به جذب ویتامین‌ها، تولید برخی آنزیم‌ها، سم‌زدایی، هضم چربی‌ها و از بین بردن سلول‌های سرطانی.

٢. کورستین (Quercetin)

کورستین به‌طور طبیعی در انواع توت‌ها و سبزیجات موجود است و به نظر می‌رسد مصرف آن برای تمامی افراد بی‌خطر است. بیشتر تحقیقات صورت گرفته در این مورد نشان می‌دهند که مصرف مواد غذایی سرشار از کورستین یا مصرف آن به صورت مکمل‌های خوراکی کوتاه‌مدت، عوارض جانبی ندارد یا عوارض کمی دارد. مصرف آن تا ۵۰۰ میلی‌گرم، دو بار در روز و به مدت ۱۲ هفته برای از بین بردن التهاب‌ها یا مشکلات جسمانی شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، آلرژی‌ها، عفونت‌ها، خستگی مزمن و علائم مربوط به بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت، توصیه می‌شود.

٣. لوتئین (Lutein)

مصرف لوتئین برای چشم، پوست، شریان‌ها، قلب و سیستم ایمنی بدن فواید زیادی دارد، اگرچه مواد غذایی طبیعی به نظر تأثیر بیشتری دارند و مصرف آنها کم‌خطرتر از مکمل‌هاست. برخی شواهد نشان می‌دهند که افرادی که لوتئین بیشتری در رژیم غذایی‌شان موجود است، کمتر به سرطان‌های سینه، روده‌‌ی بزرگ، دهانه‌ی رحم و ریه مبتلا می‌شوند.

۴. ویتامین ‌‌C

ویتامین C برای افزایش ایمنی بدن در مقابل سرماخوردگی، آنفولانزا و سرطان پوست و مشکلات چشمی مؤثر است.

۵. رسوراترول (Resveratrol)

رسوراترول ترکیبی فعال است که در کاکائو، انگور قرمز و توت‌های سیاه مانند توت‌های وحشی، تمشک‌، توت سیاه و تمشک آبی وجود دارد و یک آنتی اکسیدان بیوفلانوئید پلی‌فونیک است که توسط این گیاهان تولید می‌شود و برای مقابله با استرس، زخم‌ها و عفونت‌های قارچی، حفظ سلامت قلب، شریان‌ها و … مفید است.

۶. آستاکسانتین (Astaxanthin)

آستاکسانتین در ماهی سالمون وحشی و کِریل (از سخت‌پوستان دریاهای آزاد) موجود است و در کاهش لکه‌های پوستی،‌ افزایش سطح انرژی بدن، کمک به سلامتی مفاصل و جلوگیری از بروز علائم اختلال بیش‌فعالی مؤثر است.

٧. سلنیوم (Selenium)

سلنیوم یک ماده‌ی معدنی است که در خاک، غذاهای خاص و کمی نیز در آب موجود است و به ترشح غدد فوق کلیوی و تیروئید کمک می‌کند و از بروز مشکلات شناختی و بیماری‌های قلبی نیز جلوگیری می‌کند، همچنین با انواع ویروس‌ها مقابله می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آسم را کاهش می‌دهد.

٨. روغن اسطوخودوس (Lavender Essential Oil)

روغن اسطوخودوس التهاب را کاهش می‌دهد و به روش‌های مختلفی همچون تولید آنزیم‌های حاوی آنتی اکسیدان مهمی چون گلوتاتین، کاتالاز (catalase) و سوپر اکسید دیسموتاز (superoxide dismutase) کمک شایانی به سلامتی بدن می‌کند.

٩. کلروفیل یا سبزینه (Chlorophyll)

کلروفیل برای سم‌زدایی و جلوگیری از بروز سرطان‌های مختلف، از بین بردن اثرات مواد سرطان‌زا در بدن و محافظت از DNA در برابر سموم و استرس بسیار مفید است و در موادی مانند سبزیجاتِ برگ سبز، آب‌میوه‌های پودری سبز و جلبک‌های سبز-آبی وجود دارد.

۱۰. روغن کُندر (Frankincense Essential Oil)

روغن کندر از لحاظ کلینیکی، درمانی حیاتی برای انواع مختلف سرطان مانند سرطان سینه، مغز، روده‌ی بزرگ و پروستات است و توانایی تنظیم عملکرد اپی‌ژنتیک سلولی را دارد که تأثیر مثبتی در تسریع درمان بر ژن‌ها دارد. روغن کندر را سه بار در روز روی بدن (در ناحیه گردن) بمالید و سه قطره از آن را در ۲۸ گرم آب بریزید و ۳ بار در روز به عنوان یک طرح پیشگیری طبیعی از بیماری‌ها مصرف کنید.

آیا مصرف آنتی اکسیدان ها عوارض جانبی دارد؟

به نظر می‌رسد مصرف مقدار زیاد مکمل‌های آنتی اکسیدانی مانند سایر مکمل‌ها، سودمند یا ضروری نیست، برای مثال در هنگام ورزش، مصرف اکسیژن توسط یک عامل بیش از ۱۰ برابر می‌شود، مصرف زیاد آنتی اکسیدان‌ها ممکن است در بازیابی مناسب ورزش اختلال ایجاد کند. سایر پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف دوز بالای مکمل‌های آنتی اکسیدانی در فواید ورزش برای قلب و عروق اختلال ایجاد می‌کند یا بر فعالیت‌های ضدسرطانی طبیعی بدن اثر منفی می‌گذارد و تعادل مواد شیمیایی بدن و مواد غذایی را برهم می‌زند.

وقتی از مقابله با سرطان و بیماری‌های قلبی صحبت می‌شود، به نظر می‌رسد که کل مبانی‌نظری پزشکی پر از تناقض است، اگرچه برخی از تحقیقات انجام‌شده نشان‌دهنده‌ی رابطه‌ی مثبتی بین مصرف مکمل‌های آنتی اکسیدانی و کاهش ریسک ابتلا به بیماری هستند اما برخی دیگر چنین رابطه‌ی مثبتی را تأیید نمی‌کنند. برای اینکه همیشه در امان باشید، به دستورالعمل پزشک‌تان عمل کنید و از او درباره‌ی وضعیت جسمی‌ خود و اینکه به چه مکملی نیاز دارید، سؤال کنید. برای اینکه در آینده سالم‌تر باشید و رادیکال‌های آزاد کمتری در بدن‌تان داشته باشید از دستورات زیر پیروی کنید:

• از مصرف آب‌های حاوی آلاینده‌های زیست‌محیطی اجتناب کنید؛
• در معرض مواد شیمیاییِ لوازم خانگی و محصولات آرایشی قرار نگیرید؛
• مصرف غذاهای آماده و فرآوری شده را کاهش بدهید؛
• مصرف آفت‌کش‌ها را محدود کنید؛
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و غذاهای هورمونی را محدود کنید؛
• از مصرف بیش از حد داروها اجتناب کنید؛
• از استرس‌تان بکاهید؛
• روزانه ورزش ورزش کنید؛
• از روغن‌های طبیعی، و سرد فشرده‌شده استفاده کنید (حرارت، چربیِ موجود در روغن‌های تصفیه شده را اکسید می‌کند).

آن روی سکه در مورد آنتی اکسیدان ها

لینوس پاولینگ در سن ۳۰ سالگی، با تلفیق ایده‌هایی از شیمی و مکانیک کوانتومی، راه بنیادین سومی را پیشنهاد کرد که اتم‌ها بر آن اساس در مولکول‌ها کنار هم نگه داشته می‌شدند. بیست سال بعد، تحقیقات او درباره‌ این‌که پروتئین‌ها (قطعات سازنده‌ تمام حیات) چگونه در کنار هم قرار می‌گیرند به فرانسیس کریک و جیمز واتسون کمک کرد تا ساختار دی‌ان‌ای را در ۱۹۵۳ کشف کنند.

سال بعد، به خاطر بصیرت‌های پاولینگ درباره‌ نحوه‌ پیوند مولکول‌ها با همدیگر جایزه‌ نوبل شیمی به او اهدا شد. همان‌طور که نیک لین، متخصص زیست‌شیمی از کالج دانشگاه لندن، در کتاب اکسیژن سال ۲۰۰۱ خود می‌نویسد “پاولینگ … غول علم قرن بیستم بود، و کارهایش شیمی مدرن را پایه‌گذاری کرد”.

اما بعداً روزهای ویتامین ث از راه رسید. پاولینگ در پرفروش‌ترین کتاب سال ۱۹۷۰ خود، چگونه طولانی‌تر زندگی کنیم و احساس بهتری داشته باشیم، استدلال می‌کند که چنین افزودنی‌ می‌تواند سرماخوردگی را درمان کند. او روزانه ۱۸،۰۰۰ میلی‌گرم (۱۸ گرم) از آن را مصرف می‌کرد، که ۵۰ برابر مقدار مجاز پیشنهاد شده‌ روزانه است.

در ویرایش دوم این کتاب، او آنفولانزا را به فهرست بیماری‌های با درمان ساده افزود. هنگامی که اچ‌آی‌وی در طول دهه‌ی ۱۹۸۰ در آمریکا شیوع پیدا کرد، او ادعا کرد که ویتامین ث می‌تواند آن را هم درمان کند.در سال ۱۹۹۲، ایده‌های او در روی جلد مجله‌ تایم تحت عنوان: “قدرت واقعی ویتامین‌ها” عرضه شد. از آن‌ها به عنوان درمان برای بیماری‌های قلبی و عروقی، آب مروارید و حتی سرطان صحبت شده بود. مقاله ادعا کرده بود: “حتی از همه‌ این‌ها مهم‌تر این‌که ویتامین‌ها می‌توانند از آسیب‌های طبیعی سال‌خوردگی جلوگیری کنند”.

خرید و فروش مولتی‌ویتامین‌ها و دیگر مکمل‌های غذایی، همانند شهرت پاولینگ بسیار بیشتر شد.

اما آوازه‌ علمی او به سوی دیگری رفت. به مرور زمان، ویتامین ث، و بسیاری از مکمل‌های غذایی دیگر، از پشتیبانی علمی بهره‌مند نشدند. در حقیقت، پاولینگ با هر قاشق سرپری از مکمل که به آب پرتقال خود می‌افزود، به احتمال زیاد به جای کمک کردن به بدن خود به آن آسیب می‌زد. ثابت شده که ایده‌های او نه تنها اشتباه بودند بلکه در نهایت خطرناک بودند.

پاولینگ نظریه‌ خود را بر این واقعیت پایه گذاری کرده بود که ویتامین ث یک آنتی‌اکسیدان است، یعنی رشته‌ای از مولکول‌ها که شامل ویتامین ای، بتاکاروتن و اسید فولیک است. تصور می‌شود که فواید آن‌ها از این واقعیت ناشی می‌شود که آن‌ها مولکول‌های بسیار واکنش‌پذیری به اسم رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند.

در ۱۹۵۴، ربکا گرشمن که آن زمان در دانشگاه روچستر نیویورک بود، برای اولین بار این مولکول‌ها را به عنوان یک خطر محتمل شناسایی کرد – فکری که توسط دنهام هارمن، از آزمایشگاه دانر فیزیک پزشکی دانشگاه برکلی در سال ۱۹۵۶ توسعه پیدا کرد، و استدلال می‌کرد که رادیکال‌های آزاد ممکن است باعث زوال، بیماری و در نهایت کهولت سلولی شوند.

در طول قرن بیستم، دانشمندان به شکل پیوسته‌ای بر پایه‌ی ایده‌های او پیش رفتند و طولی نکشید که اقبال گسترده‌ای پیدا کردند.

نحوه‌ی کار آن این‌گونه است. این روند با میتوکندری آغاز می‌شود، که موتورهای احتراق کوچکی درون سلول‌های ما هستند. داخل پوسته درونی آن‌ها غذا و اکسیژن به آب، دی‌اکسید کربن و انرژی تبدیل می‌شوند. این تنفس است، یعنی مکانیسمی که به تمام مجموعه‌های حیاتی نیرو می‌بخشد.

ماجرا این به این سادگی نیست. علاوه بر غذا و اکسیژن، جریان ممتدی از ذرات با بار منفی به نام الکترون هم لازم‌اند. همانند یک جریان درون‌سلولی سرازیر که به مجموعه‌ای از آسیاب‌های آبی نیرو می‌دهد، این جریان در میان چهار پروتئین حفظ می‌شود، که هر کدام در پوسته‌ درونی این میتوکندری جاسازی شده‌اند، و به تولید محصول نهایی نیرو می‌دهند: انرژی.

این واکنش به هر کاری که ما انجام می‌دهیم انرژی می‌دهد، اما یک روند ناکامل است. مقداری نشتی الکترون از سه تا از آسیاب‌های آبی سلولی وجود دارد که هر کدام قادر به واکنش دادن با اکسیژن مولکول‌های مجاور هستند. نتیجه‌ی این یک رادیکال آزاد است، یعنی یک مولکول اساسا واکنشی با یک الکترون آزاد.

رادیکال های آزاد به منظور به دست آوردن ثبات با ویران کردن ساختارهای اطراف‌شان، با جدا کردن الکترون‌ها از مولکول‌های حیاتی مانند دی‌ان‌ای و پروتئین‌ها به منظور ایجاد تعادل در بار خودشان، انتقام می‌گیرند. هارمن و بسیاری دیگر فرض کردند که هرچند در مقیاس حیرت‌آور کوچکی، این تولید رادیکال‌های آزاد می‌تواند عوارض بسیاری بر تمام بدن ما تحمیل کند و باعث جهش‌های ژنتیکی شود که منجر به سال‌خوردگی و بیماری‌های مرتبط با سن مانند سرطان شود.

مختصر این‌که اکسیژن نفس زندگی است، اما بالقوه می‌تواند ما را پیر و فرتوت کند و حتی منجر به مرگ شود.

اندکی پس از آن‌که رادیکال‌های آزاد به پیری و بیماری ربط داده شدند، آن‌ها دشمنانی به نظر رسیدند که باید از بدن‌هایمان پاک‌سازی شوند. برای نمونه در ۱۹۷۲ هارمن نوشت: “ممکن است انتظار برود که کم کردن [رادیکال‌های آزاد] در یک موجود زنده منجر به یک نرخ کاهنده در تخریب بیولوژیکی با همراهی افزایش سال‌های زندگی سالم و مفید باشد. امید می‌رود که [این نظریه] منجر به آزمایش های پربار با هدف افزایش دادن طول عمر با سلامت انسان شود”.

او درباره‌ی آنتی‌اکسیدان‌ها صحبت می‌کرد، مولکول‌هایی که الکترون‌ها را از رادیکال‌های آزاد می‌پذیرند و به این وسیله این تهدید را منتشر می‌کنند. و بذر آزمایش‌هایی که او امیدشان را داشت کاشته شد، پرورش داده شدند و در طول چند دهه‌ بعدی تکرار شدند. اما ثمر کمی به بار آوردند.

برای نمونه در دهه‌ی ۱۹۷۰ و با ورود به دهه‌ ۱۹۸۰ برای موش‌های بسیاری -حیواناتی که در آزمایشگاه‌ها از آن‌ها استفاده می کنیم- آنتی‌اکسیدان‌های مکمل مختلفی در رژیم غذایی یا از طریق تزریق مستقیم در جریان خون‌شان تجویز شدند. حتی برخی به شکل ژنتیک اصلاح شدند تا کد ژنتیکی برای آنتی‌اکسیدان‌های خاص از موش‌های آزمایشگاهی اصلاح نشده فعال‌تر باشد.

اگرچه روش‌ها متفاوت بود اما نتایج تا حد زیادی مشابه بودند: زیاد بودن آنتی‌اکسیدان‌ها نه آسیب‌های سال‌خوردگی را تسکین می‌داد و نه از هجوم بیماری پیش‌گیری می‌کرد.

آنتونیو انریکز از مرکز ملی پژوهش قلب و عروق اسپانیا در مادرید می‌گوید: هرگز واقعا ثابت نشد که آن‌ها طول عمر را افزایش می‌دهند، یا باعث بهبود عمر آدمی می‌شوند. موش‌ها خیلی به مکمل‌ها اهمیت نمی‌دهند.

انسان‌ها چطور؟ بر خلاف خویشاوندان پستاندار کوچکتر ما، دانشمندان نمی‌توانند اعضای جامعه را به آزمایشگاه‌ها ببرند و در حالی که هر عامل خارجی که می‌تواند در انتها نتایج را تحت تأثیر قرار دهد را کنترل می‌کنند، سلامت‌ آن‌ها را در طول دوران زندگی‌شان زیر نظر بگیرند. اما کاری که می‌توانند بکنند این است که آزمایش‌های بالینی دراز مدت ترتیب دهند.

قضیه بسیار ساده است. ابتدا گروهی از مردم با سن، مکان و شیوه‌ زندگی مشابهی را پیدا کنید. در مرحله‌ دوم آن‌ها را به دو زیرگروه تقسیم کنید. یک نیمه مکمل‌هایی را که علاقه به امتحان‌شان دارید دریافت می‌کنند، در حالی که بقیه یک قرص خالی – یک قرص قند، یک دارونما می‌گیرند. در مرحله‌ سوم، و به شکل حیاتی برای پیش‌گیری از تبعیض غیرعمدی، تا پس از پایان آزمایش هیچ کس نمی‌داند که به هرکسی چه چیزی داده شده است؛ حتی آن‌هایی که بر این درمان نظارت می‌کنند. این شیوه که به نام یک آزمایش کنترل شده‌ بی‌طرفِ مضاعف شناخته می‌شود، استاندارد طلایی پژوهش‌های دارویی است. از دهه‌ ۱۹۷۰ آزمایش‌های بسیاری مانند این بودند که تلاش می‌کردند کشف کنند چه میزان مکمل آنتی‌اکسیدان برای سلامت و بقای ما لازم است. نتایج به هیچ وجه امیدبخش نیستند.

نتایج معکوس استفاده از آنتی اکسیدان ها!

برای نمونه در سال ۱۹۹۴ آزمایشی زندگی ۲۹،۱۳۳ نفر فنلاندی را در دهه‌ی پنجاه عمرشان زیر نظر گرفت. همه‌ سیگار می‌کشیدند، اما فقط به بعضی از آن‌ها مکمل بتاکاروتن داده شده بود. در این گروه بروز سرطان ریه ۱۶ درصد افزایش پیدا کرده بود.

نتیجه‌ی مشابهی در زنان یائسه در آمریکا یافت شد. پس از ۱۰ سال مصرف هر روزه‌ اسید فولیک (یک نوع ویتامین ب) خطر سرطان پستان آن‌ها به نسبت زنانی که این مکمل را دریافت نمی‌کردند ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد.

اوضاع از این هم بدتر می‌شود. مطالعه‌ بیش از ۱۰۰۰ نفر سیگاری سنگین که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد ناگزیر تقریبا دو سال زودتر پایان داده شد. پس از تنها چهار سال استفاده از مکمل بتاکاروتن و ویتامین آ، ۲۸ درصد افزایش در نرخ سرطان ریه و یک افزایش ۱۷ درصدی در تعداد مرگ‌ها وجود داشت.

این‌ها اعداد ناچیز و بی‌اهمیتی نیستند. در مقایسه با دارونما (پلاسیبو)، هنگامی که این دو مکمل داده می‌شد هر سال ۲۰ نفر بیشتر می‌مردند. در طول چهار سال این آزمایش، این میزان برابر با ۸۰ مرگ بیشتر است. همان‌طور که نویسندگان در آن زمان نوشتند: “یافته‌های فعلی دلایل کافی برای بازداشتن از مصرف مکمل بتاکاروتن و ترکیب بتاکاروتن و ویتامین آ ارائه می‌کند”.

ایده‌های کشنده

البته این مطالعات قابل توجه داستان را به شکل کامل بازگو نمی‌کند. مطالعاتی وجود دارند که فواید مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها را نشان می‌دهند، به ویژه هنگامی که جمعیت نمونه به یک رژیم غذایی سالم دست‌رسی ندارند.

اما بنا بر یک بررسی از سال ۲۰۱۲ که نتیجه‌ ۲۷ آزمایش بالینی ارزیابی تأثیر آنتی‌اکسیدان‌های مختلف را ثبت کرده بود، وزن شواهد به نفع‌شان نیست.

تنها هفت مطالعه گزارش کردند که استفاده از مکمل‌ها منجر به نوعی از خواص سلامتی مکمل‌های آنتی‌اکسیدان می‌شود که شامل کاهش خطر بیماری عروق قلبی و سرطان پانکراس است. ده مطالعه هیچ فایده‌ای ندید – مانند این بود که به همه‌ بیماران قرص قند داده باشند (البته که این طور نبود). ۱۰ مطالعه‌ دیگر باقی مانده بود که بسیاری از بیماران را در وضعیت قابل اندازه‌گیری بدتری پس از تجویز آنتی‌اکسیدان یافتند، که شامل افزایش بروز بیماری‌هایی مانند سرطان‌های ریه و پستان بود.

انریکز می‌گوید: “این نظریه که [مکمل] آنتی‌اکسیدان درمانی معجزه‌آسا است کاملا کنار گذاشته شده است”. لینوس پاولینگ تا حد زیادی از این‌که نظریه‌های خودش می‌توانند کشنده باشند ناآگاه بود. در ۱۹۹۴ پیش از انتشار تعداد زیادی از آزمایش‌های بالینی در مقیاس وسیع، او به خاطر سرطان پروستات مرد. مطمئنا ویتامین ث نوش‌دارویی که او سرسختانه تا آخرین نفس ادعا می‌کرد نبود. اما آیا باعث بالاتر رفتن مخاطره می‌شد؟

ما هرگز با اطمینان نخواهیم دانست. اما با توجه به آن چند مطالعه که آنتی‌اکسیدان‌های بیش‌ از اندازه را با سرطان مرتبط کرده‌اند، مطمئنا دور از ذهن نیست. برای نمونه یک مطالعه‌ی منتشر شده در سال ۲۰۰۷ از مؤسسه‌ ملی سرطان آمریکا دریافته است که احتمال مرگ از سرطان پروستات مردهایی که مولتی‌ویتامین مصرف می‌کردند در مقایسه با آن‌هایی که مصرف نمی‌کردند، ۲ برابر بیشتر است. و در سال۲۰۱۱ مطالعه‌ مشابهی بر ۳۵،۵۳۳ مرد سالم دریافت که مصرف مکمل‌های ویتامین ای و سلنیوم سرطان پروستات را ۱۷ درصد افزایش داده بود.

از زمانی که هارمن نظریه‌ بزرگ خود را درباره‌ رادیکال‌های آزاد و پیری مطرح کرد،‌ جدایی شسته و رفته‌ آنتی‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد (اکسیدان‌ها) رو به زوال گذاشته و مشمول مرور زمان شده است.

آنتی‌اکسیدان تنها یک نام است و نه یک تعریف مشخص از طبیعت. ویتامین ث، مکمل مورد علاقه‌ پاولینگ، را در نظر بگیرید. در اندازه‌ صحیح، ویتامین ث رادیکال‌های آزاد با بار بسیار را با پذیرش الکترون‌های آزادشان خنثی می‌کند. این یک شهید مولکولی است که با گرفتن ضربه‌ها به خودش از همسایگی سلولی خود حفاظت می‌کند.

اما با پذیرش یک الکترون، ویتامین ث خودش به یک رادیکال آزاد تبدیل می‌شود که قادر به آسیب رساندن به پوسته‌های سلولی، پروتئین و دی‌ان‌ای است. همان‌طور که شیمی‌دان غذایی ویلیام پورتر در سال ۱۹۹۳ نوشت: “[ویتامین ث] حقیقتا یک ژانوس دو سر است، یک دکتر جکیل و آقای هاید، ترکیب متناقضی از آنتی‌اکسیدان‌ها”.

خوش‌بختانه در شرایط عادی آنزیم ردوکتاز ویتامین ث می‌تواند ویژگی آنتی‌اکسیدانی ویتامین ث را برگرداند. اما اگر ویتامین ث بسیار زیادی وجود داشته باشد که این به سادگی نتواند تولید را ادامه دهد چه؟ این گونه ساده‌سازی یک بیوشیمی پیچیده خودش مشکل‌ساز است، اما آزمایش‌های بالینی بالا چند نتیجه‌ محتمل را ارائه می‌کنند.

تفرقه بینداز و حکومت کن!

آنتی‌اکسیدان‌ها یک روی تاریک دارند. و با شواهد رو به افزایشی مبنی بر این که خودِ رادیکال‌های آزاد برای سلامت ما ضروری هستند، حتی روی خوب آن‌ها همیشه مفید نیست.

ما حالا می‌دانیم که رادیکال‌های آزاد اغلب به عنوان پیام رساننده‌ مولکولی استفاده می‌شوند که سیگنال‌ها را از یک منطقه‌ سلول به منطقه‌ دیگر ارسال می‌کنند. در این نقش، نشان داده شده است که آن‌ها هنگامی که یک سلول رشد می‌کند، هنگامی که به دو سلول تقسیم می‌شود و هنگامی که می‌میرد، قدرت‌شان تغییر می‌کند. رادیکال‌های آزاد در هر مرحله‌ای از زندگی یک سلول، حیاتی هستند.

بدون آن‌ها، سلول‌ها ممکن است به شکل غیر قابل کنترلی به رشد و تقسیم ادامه دهند. کلمه‌ای برای این وضعیت وجود دارد: سرطان.

ما همچنین ممکن است بیشتر در معرض عفونت‌هایی از بیرون باشیم. هنگامی که از جانب یک باکتری یا ویروسِ ناخواسته تحت فشار هستیم، رادیکال‌های آزاد به شکل طبیعی به تعداد بیشتری تولید می‌شوند و به عنوان یک بوق خاموش برای سیستم ایمنی ما عمل می‌کنند. در پاسخ، سلول‌های پیش‌تاز پدافند ایمنی ما – ماکروفاژها و لنفوسیت‌ها- شروع به تقسیم و عملیات اکتشافی درباره‌ی مشکل می‌کنند. اگر این یک باکتری باشد، آن را، مانند پک من که یک شبح آبی را می‌خورد، قورت می‌دهند.

این در دام افتاده است اما هنوز نمرده است. برای تغییر آن، رادیکال‌های دیگر یک بار دیگر به عمل فراخوانده می‌شوند. آن‌ها داخل سلول ایمنی، برای کاری که به خاطر آن بدنام اند استفاده می‌شوند: برای آسیب رساندن و کشتن. مزاحم متلاشی می‌شود.

از ابتدا تا انتها یک واکنش ایمنی سالم بستگی به این دارد که رادیکال‌های آزاد برای ما و درون ما وجود داشته باشند. همان‌طور که ژائو پدرو مگلائس و جورج چرچ متخصصان ژنتیک در ۲۰۰۶ نوشتند: “همان طور که آتش خطرناک است و با این‌حال انسان نحوه‌ استفاده از آن را یاد گرفته است، اکنون به نظر می‌رسد که سلول‌ها مکانیسم‌ها را برای کنترل و استفاده [از رادیکال‌های آزاد] تکامل داده‌اند“.

به عبارت دیگر آزاد سازی خودمان از رادیکال‌های آزاد با آنتی‌اکسیدان‌ها فکر خوبی نیست. انریکز می‌گوید: شما بدن را در مقابل برخی عفونت‌ها بی دفاع رها خواهید کرد.

خوش‌بختانه بدن شما سیستمی دارد تا بیوشیمی درونی شما را در حد امکان پایدار نگه دارد. برای آنتی‌اکسیدان‌ها، این عموما شامل تصفیه کردن هر چیز اضافه‌ای از خون به ادرار برای دفع است. کلوا ویلانووا از مؤسسه پلی‌تکنیک ملی مکزیتو سیتی در یک ای‌میل می‌گوید: “آدم‌ها به توالت می‌روند”.

لین می‌گوید: “ما در متعادل کردن چیزها عالی هستیم بنابر این اثر [استفاده از مکمل‌ها] هر کاری که بکنید ملایم است، که باید برای آن سپاسگذار باشیم”. بدن‌های ما برای متعادل کردن خطر اکسیژن از همان زمانی که اولین میکروب‌ها شروع به استنشاق این گاز سمی کردند انتخاب شده اند. ما نمی‌توانیم میلیاردها سال تکامل را با یک قرص ساده تغییر دهیم.

هیچ کس انکار نخواهد کرد که ویتامین ث برای یک سبک زندگی سالم حیاتی است، همان‌طور که تمام آنتی‌اکسیدان‌ها چنین اند، اما اگر توصیه‌‌های پزشک را دنبال نکنید، وقتی گزینه‌ رژیم غذایی سالم در اختیارتان هست، این مکمل‌ها به ندرت پاسخ یک زندگی طولانی خواهند بود. ویلانووا می‌گوید: “تجویز آنتی‌اکسیدان تنها هنگامی موجه است که کمبود واقعی یک آنتی‌اکسیدان خاص مشهود باشد. بهترین گزینه برای دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها از طریق غذاست چون حاوی ترکیبی از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که با هم کار می‌کنند”.

لین می‌گوید: “به طور کلی نشان داده شده که رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات برای شما خوب هستند. همیشه نه، اما به طور کلی توافق وجود دارد که این گونه است”. هرچند اغلب فواید چنین رژیم غذایی به آنتی‌اکسیدان‌ها نسبت داده شده اما ممکن است این فواید برخواسته از یک تعادل سالم پرو-اکسیدان‌ها و دیگر ترکیباتی باشد که نقش‌شان هنوز کاملا درک نشده است.

پس از دهه‌ها رمزگشایی از بیوشیمی بی‌قاعده‌ رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها، صدها هزار داوطلب، و میلیون‌ها پوند صرف شده در آزمایش‌های بالینی، بهترین نتیجه‌ای که دانش قرن بیست و یکم برای ارائه کردن دارد، در کلاس درس یک دانش‌آموز هم یافت می‌شود: پنج میوه‌ روزانه‌ی خود را بخورید.

منبع :
https://www.chetor.com

http://www.bbc.com/