در این مطلب قصد داریم در مورد کسانی که مبتلا به یکی از مشکلات شایع گوارش هستند بپردازیم.

سوزش سر دل احساس ناراحتی یا دردی سوزشی است که دقیقاً زیر استخوان جناغ سینه ایجاد می‌شود. این درد معمولاً پس از صرف غذا یا هنگام خم شدن رو به جلو یا دراز کشیدن تشدید می‌شود. برگشت اسید به گلو و دهان باعث ترش کردن می‌شود. برگشت اسید معمولاً طعم ترش و ناخوشایندی را در بالای گلو یا پشت دهان به وجود می‌آورد.

رفلاکس چیست؟
غذایی که می خوریم از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می گردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و بالعکس دیواره مری به دلیل اینکه بطور معمول در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه ا ی بنام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می دهد غذا از مری وارد معده شود، ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند.

اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می گردند. همانطور که قبلا ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می گردد. به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحاً رفلاکس گفته می شود.

علایم رفلاکس کدامند؟

مهمترین علایم رفلاکس عبارتند از:
۱- ترش کردن: یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان
۲- سوزش زیر جناغ سینه: احساس سوزش در ناحیه ای که در شکل صفحه قبل با حاشور سبز نشان داده شده است. علاوه بر اینها، بیماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علایم دیگری هم داشته باشند. این نشانه ها عبارتند از: درد در زیر جناغ سینه، گیر کردن غذا، حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح)، باد گلو و آروغ زدنهای مکرر، جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه های مکرر بدون علت، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان.
باید توجه داشت که اگر چه علایم مهم رفلاکس، ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه هستند، اما بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس این علایم را ندارند و فقط از سایر علایم ذکر شده شکایت می کنند.

رفلاکس باعث چه مشکلاتی می شود؟
رفلاکس اصولا بیماری آزار دهنده ای است. علایم رفلاکس فرد مبتلا را آزار می دهند و می توانند در فعالیتهای کارهای روزانه او اختلال ایجاد می کنند. همچنین برخی علایم رفلاکس با بیماریهای دیگر اشتباه می شوند. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با دردهای قلبی اشتباه می شوند. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با دردهای قلبی اشتباه می شوند. در چنین مواردی حتما باید بیماری خطرناکتر (در این مورد بیماری عروق قلب) به دقت بررسی شود و از نبودن مشکل قلبی مطمئن شویم و سپس به رفلاکس بپردازیم چرا که همانطور که گفته شد رفلاکس عمدتا بیماری آزاردهنده ایست نه خطرناک. از سایر عوارض رفلاکس بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری می باشد. با تشخیص به موقع و درمان مناسب رفلاکس به راحتی می توان این عوارض را کنترل نمود.

در زیر، هشت گروه از غذاهایی که منجر به بروز این مشکل گوارش در افراد حساس می شوند را، معرفی می کنیم.

۱. غذاهای پُرچرب

چربی‌ها، روند تخلیه معده را آهسته می‌کنند و درنتیجه مدت‌زمان پُر بودن معده را افزایش می‌دهند. همین حالت به‌راحتی معده، مری و دیگر قسمت‌های دستگاه گوارش را تحت فشار می‌گذارد و خطر به‌وجود آمدن علائم ریفلاکس اسید را بیشتر می‌کند. مهم‌ترین غذاهای چربی که چنین مشکلی را ایجاد می‌کنند، عبارت‌اند از مواد غذایی سرخ‌شده مانند مرغ سوخاری، ماهی و چیپس، و گوشت‌های قرمز یا فرآورده‌های گوشتی پُرچرب که در روغن بسیار زیاد سرخ می‌شوند.

۲. غذاهای تُند

درحالی که بعضی از افراد واقعا پس از مصرف غذاهای تُند با تشدید علائم ریفلاکس اسید یا همان ترش کردن مواجه می‌شوند، اما شواهد علمی در این زمینه متناقض هستند. بنابراین، هر فردی باید تحمل‌پذیری خودش نسبت به غذاهای تُند را بررسی کند و براساس شرایط خودش درباره استفاده از غذاهای تُند تصمیم بگیرد.

۳. مرکبات

استفاده از انواع مرکبات در قالب‌های مختلف مانند یک لیوان آب پرتقال یا آب لیموی تازه همراه با غذا، می‌تواند برای بعضی از افراد مشکل‌ساز شود. درحالی که آب مرکبات نیز در بعضی از افراد به تشدید علائم ریفلاکس منجر نمی‌شود،‌ اما بعضی از افراد هم واقعا به دلیل استفاده از مرکبات با سوزش سر معده و تشدید موقتی دیگر علائم ریفلاکس مواجه می‌شوند.

۴. سیر و پیاز

پیاز می‌تواند یکی از بدترین محرک‌ها برای افراد مبتلا به ریفلاکس معده یا همان ترش کردن شدید باشد. سیر هم دقیقا چنین وضعیتی دارد، اما در افراد کمتری مشکل‌ساز می‌شود. با این‌ حال، ترکیب شدن سیر و پیاز با همدیگر عمدتا می‌تواند به مشکلات حاد برای افراد مبتلا به ریفلاکس اسید منجر شود.

۵. نعناع

درحالی که بسیاری از افراد همیشه از چای نعناع پس از شام برای هضم غذاها استفاده می‌کنند، اما نعناع می‌تواند علائم ریفلاکس را در افراد مبتلا به این بیماری تشدید کند. دلیلش این است که نعناع، عضله‌های مربوط به دستگاه گوارش را شُل می‌کند و اجازه می‌دهد که اسید معده به سمت مِری بازگردد.

۶. شکلات

برخی از شواهد علمی نشان می‌دهند که شکلات می‌تواند علائم ریفلاکس اسید را تشدید کند، اما این اثرگذاری منفی عمدتا به دوز مصرفی شکلات بستگی دارد. درواقع، بسیاری از افراد مبتلا به ریفلاکس می‌توانند مقدار کمی از شکلات را تحمل کنند، اما قادر به تحمل دوز مصرفی بالای شکلات نیستند.

۷. قهوه

یافته‌های علمی نشان می‌دهند که قهوه می‌تواند موقتا عضله‌های مربوط به دستگاه گوارش را ریلکس کند و درنتیجه باعث ریفلاکس اسید یا حتی تشدید آن شود.

۸. نوشیدنی‌های گازدار

همه نوشیدنی‌های گازدار می‌توانند باعث تجمع گاز در معده شوند و مشکل نفخ شدید را به‌وجود بیاورند. وقتی که معده به‌واسطه این نفخ تحت فشار قرار می‌گیرد، فشار روی قسمت‌های بالایی معده هم بیشتر می‌شود و شانس ریفلاکس اسد بالا می‌رود.

چگونه می توان از بروز علایم رفلاکس جلوگیری کرد؟

پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است می تواند به بهبود علایم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن کمک کند. بنابراین خوردن غذا به اندازه، پرهیز از پرخوری، کاهش مصرف Fast food، نوشابه های گاز دار، سس آماده به خصوص سس قرمز و غذاهای سنگین و بسیار چرب، کم کردن نوشیدن چای، ترک سیگار و قلیان، کاهش وزن و داشتن برنامه منظم ورزشی (حداقل روزانه ۳۰ دقیقه پیاده روی) در کاهش علایم یا پیشگیری از رفلاکس موثر هستند. همچنین کنترل استرس و تعدیل فشارهای روانی در کنترل رفلاکس بسیار موثر است. ممکن است آدامس جویدن در بهبود علایم در بعضی افراد موثر باشد.

روش مناسب در برخورد با رفلاکس کدام است؟

همانطور که گفته شد رعایت برخی توصیه های تغذیه ای، روش زندگی مناسب و کاهش استرس می توانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با این روشها در مدت کوتاه علایم بهبود چشمگیر نیابند بهتر است به پزشک مراجعه کنیم. پزشک معالج با توجه به علایم و انجام معاینات لازم بررسیهای مناسب را انجام خواهد داد و درمان را شروع خواهد کرد. براساس مطالعات انجام شده در کشور ما، حدود یک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان زخم های معده یا اثنی عشر دارند و حدود نیمی از افراد مبتلا به رفلاکس روده تحریک پذیر نیز دارند. بنابراین بررسی و تشخیص و درمان مناسب بیماریهای همزمان از اهمیت به سزایی برخوردار است. همانطور که اشاره شد استرس و فشارهای روانی از عوامل مهم تشدید و بروز رفلاکس هستند. توجه کافی به این مطلب و در صورت لزوم برخورداری از کمک مشاورین و روانپزشکان میتوانند بسیار کمک کننده باشد. بیماریهای کمیابی هم هستند که می توانند با علایم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما می تواند در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز بپردازد.

درمان رفلاکس چگونه است و چه مدت طول می کشد؟

خوشبختانه امروزه داروهای بسیار موثری برای رفلاکس وجود دارند. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانواده هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول هستند. علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین و فاموتیدین نیز می توانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج درمان را شروع می کند و برحسب نیاز آن را ادامه خواهد داد. در بیش از نیمی از موارد فرد مبتلا به رفلاکس نیاز به درمان دراز مدت (سالها) با دارو دارد. داروهایی نظیر امپرازول را می توان برای مدت طولانی (حتی سالها) استفاده نمود. اگر چه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است، اما در مجموع کنترل علایم رفلاکس در دراز مدت با این دسته داروها بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است.

آیا عمل جراحی برای درمان رفلاکس کمک کننده است؟

در بیمارانی که به خوبی به درمان با دارو جواب می دهند و علایم ایشان کنترل می شود اما با کم کردن یا قطع دارو علایم برمی گردد امکان انجام اعمال جراحی ضد رفلاکس وجود دارد. عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی نداده اند مناسب نیست. امروزه این اعمال جراحی به روش لاپاراسکوپیک انجام می شوند. انجام عمل جراحی می تواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن بطور خلاصه می توان گفت که حدود ۷۵ % افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده باشد پس از ده سال نیز مشکلی نخواهد داشت. اما در حدود ۳۰-۲۰% افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند. ضروری است که قبل از تصمیم به عمل جراحی به پزشک متخصص گوارش مشورت شود.

روش  های موثر، طبیعی و خانگی برای درمان رفلاکس معده به مری اشاره شده که به شرح زیر است:

کاهش وزن

نتایج مطالعات نشان می‌دهد تنها ۱۰ درصد کاهش وزن می‌تواند علائم رفلاکس معده به مری را کاهش دهد.

رژیم غذایی ضدرفلاکس

با حذف  بعضی از مواد خوراکی  می‌توانید علائم رفلاکس را کاهش دهید اما خیلی ذوق زده نشوید زیرا این رژیم تنها در حدود ۳۰ درصد افراد اثربخش است. علاوه بر این از مشکلات رژیم گرفتن این است که خیلی از مردم ترجیح می‌دهند بمیرند اما به این رژیم‌ها تن در ندهند.

خوردن بادام خام

بادام خام با تولید «آلکالین» می‌تواند PH‌ (وضعیت اسیدیته) معده را تنظیم کند زیرا بادام منبع کلسیم است.

آلوئه‌ ورا

با خوردن روزانه ۶۰ میلی لیتر شربت غیرفرآوری شده آلوئه ورا علائم رفلاکس کاهش می‌یابد.

آب گرم و آبلیموی تازه

صبح خود را با یک فنجان آب گرم و آبلیموی تازه شروع کنید. با نوشیدن این محلول با معده خالی و ۱۵ الی ۲۰ دقیقه قبل از خوردن صبحانه، بدن می‌تواند به طور طبیعی اسید معده را متعادل کند. این محلول برای همه بی‌خطر است.

جوش شیرین

یک قاشق جوش شیرین را در نصف فنجان آب حل کنید و بنوشید، اگرچه این محلول بدمزه است اما موثر است.

سرکه سیب

روزی یک تا دو قاشق چایخوری سرکه سیب بخورید. مخلوط سرکه سیب و عسل بسیار مفید و خوشمزه است. حتی می‌توان به جای لیمو، سرکه سیب در چای ریخت. بسیاری از مردم به اشتباه تصور می‌کنند سوء هاضمه و رفلاکس بر اثر تولید زیاد اسید معده ایجاد می شود. اما آخرین مطالعات نشان می‌دهد که بر خلاف باور مردم، این عارضه به دلیل کمبود اسیدهای لازم برای هضم کامل غذا بروز می‌کند. همچنین خوردن ترشی، ترشی کلم و سایر غذاهای ترش و اسیدی به کنترل اسید معده کمک می‌کند.

سیب سرخ

بعد از صرف غذاهای مشکل‌ساز یک عدد سیب سرخ خوشمزه بخورید تا اثر معجزه آسای آن را در بهبود رفلاکس ببینید.

مصرف مکمل «ساکارومیس بولاردی»

مکمل «ساکارومیس بولاردی» یک مخمر پروبیوتیک و به ویژه برای روده کوچک مفید است. این مکمل جذب ویتامین‌های مفید برای سلامت دستگاه گوارش را بهبود می‌دهد.

کپسول گیاهی نارون آمریکایی

مصرف مکمل گیاهی نارون آمریکایی که به صورت‌های کپسول، پودر یا قرص مکیدنی موجود است، التهابات بافت دستگاه گوارش را تسکین می‌دهد.

چای‌ها و دمنوش‌ها

نوشیدن چای و دمنوش بابونه، نعناع یا شنبلیله به کاهش علائم رفلاکس اسیدی کمک می‌کند.

آدامس

بعد از هر وعده غذایی آدامس بجوید تا ترشح بزاق افزایش یابد. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش ترشح بزاق سبب کاهش اسید در مری می‌شود.

خوابیدن به پهلوی چپ

نتایج مطالعات نشان می‌دهد خوابیدن روی شکم یا به پهلوی راست سبب افزایش فشار به معده و در نتیجه افزایش علائم GERD می‌شود اما افرادی که به پهلوی چپ می‌خوابند این علائم در آنها رفع می‌شود.

هفت علامت نفخ غیر طبیعی

در برخی از شرایط نفخ دیگر یک علامت مزاحم و نیست و می تواند نشانه های نگران کننده ای داشته باشد به طوری که نیاز به توجه فوری پزشکی را ایجاد کند. نفخ می تواند عللی از عدم تحمل به لاکتوز گرفته تا ابتلا به سرطان را به همراه داشته باشد.

سرطان معده: این سرطان معمولا در اوایل بدون علامت است و یا علائم مبهمی مانند نفخ، سوء هاضمه و یا احساس پری در قسمت فوقانی شکم دارد.

بیماری کرون: این بیماری یک حالت خود ایمنی است که روی دستگاه گوارش تاثیر می گذارد و ممولا در روده کوچک یا روده بزرگ است. نفخ یکی از شایع ترین علائم کرون است ضمن این که کرون می تواند منجر به تنگی و انسداد روده شود و علاوه بر نفخ، کاهش وزن، تهوع و استفراغ بعد از غذا را ایجاد کند.

سرطان کولون: یکی از شایع ترین علائم این سرطان نفخ است. اگر این سرطان در انتخاب کولون در رکتوم یا سیگموئید واقع شود، معمولا خونریزی و وخامت یبوست، علائم شایع هستند اما اگر سرطان قسمت های بالاتر روده بزرگ را درگیر کند، نفخ ممکن است تنها علامت اولیه باشد. سرطان روده بزرگ دومین علت شایع مرگ ناشی از سرطان در افراد غیر سیگاری در ایالات متحده است.

درد ناحیه لگن: نفخ همراه با درد در ناحیه لگن شاید نشانه ای از ابتلا به سرطان تخمدان باشد. به خصوص اگر با علائم دیگری مثل احساس سیری زودرس در حین غذا خوردن و نیاز ناگھانی و مکرر به اجابت مزاج، ھمراه باشد.

کاھش وزن: حدود یک درصد جمعیت به بیماری سلیاک مبتلا ھستند. در این بیماری خودایمنی، بدن به گلوتن موجود در مواد غذایی واکنش نشان داده و سطح روده فرد که باید به طور طبیعی، دارای پرز باشد، صاف می شود. رایج ترین علائم سلیاک، اسھال و کاھش وزن ھستند. اما نیمی از افراد مبتلا ھم علائمی دارند که در ظاھر، ھیچ ربطی به روده ندارد، مثل کم خونی، خارش پوستی، سردرد و مراحل اولیه پوکی استخوان.

انقباضات شکمی شدید: برخی از افراد، این علامت را با انقباضات شکمی ناشی از عادت ماھیانه یا حتی انگل اشتباه می گیرند اما اگر این انقباضات در پایین، سمت چپ شکم اتفاق بیفتند، ممکن است که نشانه ابتلا به بیماری دیورتیکولیت باشند. در این بیماری، کیسه ھای کوچکی در آستر بخش ھای پایینی روده بزرگ ایجاد شده و این کیسه ھا ملتھب می شوند. اگر انقباضات شدید با تب ھمراه باشند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

اسھال خونی: اگر نفخ با دردھای مکرر شکم ھمراه باشد، می تواند نشانه بیماری ھای روده ای مثل کرون یا کولیت اولسراتیو باشد. در حدود 40 درصد بیماران علائمی به غیر علائم گوارشی رو ھم تجربه می کنند. از جمله این علائم میتوان به مشکلات دید (درد چشم و تاری دید)، خارش پوستی و خستگی، اشاره کرد

منبع :
https://www.fartaknews.com/