اسیدهای چرب امگا 3 (Omega-3 fatty acids) ماده ای کلیدی برای رشد طبیعی و نرمال افراد می باشد. بنظر می رسد که کمبود و یا فقدان اسیدهای چرب امگا 3 در رژیم غذایی ،عامل قابل توجه بسیاری از بیماری ها می باشند. از آنجا که بدن انسان ها قادر به ساخت اسیدهای چرب امگا 3 نیست، ما باید این اسیدهای چرب را از طریق رژیم غذایی دریافت نماییم.

انواع مختلفی از امگا ۳ وجود دارد. منابع مختلف گیاهی حاوی آلفا لینولنیک اسید یا ALA بوده که بدن می تواند آن را به امگا ۳ تبدیل کند. روغن ماهی نیز معمولا حاوی اسیدهای چرب EPA و DHA است. این ماده یکی از اسیدهای چرب ضروری است که در ساختمان برخی چربی ها وجود داشته و ویژگی های خاصی دارد. این اسیدهای چرب را به این دلیل ضروری نامیده اند که برای ادامه حیات بدن کاملا ضروری اند و توسط بدن خود انسان قابل تولید نیستند و حتما باید از طریق رژیم غذایی و مکمل ها تامین شوند. در واقع بدن انسان برای برطرف کردن نیازهای خود، به مواد تغذیه ای از جمله اسیدهای چرب و پروتئین نیاز دارد.

در زمینه شناسایی اسیدهای چرب اولین تحقیق به سال 1950 برمی گردد و بررسی ای که روی اسکیموها انجام شد.

مطالعه روی خون اسکیموها نشان داد، با وجود آن که اسکیموها غذای اصلی خود را از گوشت حیوانات پرچرب شکاری تهیه می کردند ولی اسیدهای چرب موجود در خون آنها مانع از تجمع پلاکت و در نتیجه مانع از رسوب و گرفتگی رگ ها می شد. در آن سال ها امگا 3 را مترادف با روغن ماهی می دانستند اما اسیدهای چرب امگا 3 در 30 تا 40 سال اخیر به خوبی شناخته شده اند و در دو دهه اخیر در مورد نقش آنها در سلامت، مطالعات بیشتری انجام شده است. چربی ها در ساختمان سلولی بدن و به خصوص سلول های مغزی شرکت دارند. اسیدهای چرب امگا 3 از این نظر نقش های به خصوصی ایفا می کنند.

تحقیقات نشان داده اند امگا 3 تاثیر مثبتی در روند درمان میگرن، استرس، تنش های عصبی و افسردگی دارد، به طوری که اگر روزانه 2 گرم امگا 3 خالص به بیماران مبتلا به میگرن داده شود، در برخی موارد موجب کنترل بیماری آنها می شود.

طبق مطالعات اخیر انجام شده، امگا 3 نه تنها در پیشگیری از برخی سرطان ها و بیماری های قلبی بلکه در کاهش عوارض شیمی درمانی نیز موثر هستند. مصرف امگا 3 در بیماران مبتلا به سرطان پستان به خصوص بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند و دچار اختلالات عصبی هستند و اعصاب دست و پای آنها دچرا گز گز و درد شدید می شود، مفید است.

رژیم غذایی سرشار از امگا 3، مانع خشکی و ریزش مو می شود. به گفته پزشکان، سالمندان برای پیشگیری از آلزایمر باید غذاهای حاوی امگا 3 مصرف کنند. همچنین امگا 3 موجب بهبود خلق و خو، رفتار و شخصیت افراد می شود.

نتایج تحقیقات نشان می دهد افرادی که میزان اسیدهای چرب امگا 3 در خون آنها کم است، نسبت به دیگران رفتار متغیرتر و دیدگاه منفی تری دارند و نیز دارای علائم ضعیف افسردگی هستند، در عین حال افرادی که اسیدهای امگا 3 بیشتری در خون دارند سازگارترند.

منابع غذایی

بهترین منابع غذایی اسید چرب امگا 3، انواع ماهی و آبزیان، تخم کدو، کتان و گردو است. در واقع منبع امگا 3 در ماهی هایی مانند ماهی آزاد، قزل آلا، تن، اسقومری و شاه ماهی وجود دارد. در گیاهان نیز روغن های سویا، آفتابگردان، دانه کتان و گردو، فندق و کنجد حاوی امگا 3 هستند. علاوه بر این، مواد غذایی غنی شده با امگا 3 مانند برخی نان ها، آب میوه ها، روغن ها و تخم مرغ مورد توصیه متخصصان تغذیه است. اگر در سبد غذایی خانوار به طور متوسط 3 تا 4 بار در هفته هر بار 80 تا 120 گرم ماهی مصرف شود، افراد به هیچ وجه یازی به مصرف امگا 3 نخواهند داشت ولی اگر ماهی مصرف نمی شود، می توان از مکمل امگا 3 استفاده کرد.

میزان مصرفی

مقدار مکمل مصرفی در دوز غیردرمانی، یک گرم در روز و در دوز درمانی 3 گرم در روز است. مکمل امگا 3 باید زیر نظر پزشک و پس از انجام آزمایش های لازم و تشخیص وضعیت اکسیداسیون بدن، تجویز شود زیرا مصرف خودسرانه این مکمل، عارضه در پی خواهد داشت.

عوارض جانبی

از آنجا که مکمل امگا 3 یک نوع اسید چرب است؛ اگر بیش از مقدار مورد نیاز مصرف شود، با اسید چرب امگا 6 که برای عملکرد بینایی و مغزی لازم است رقابت می کند و میزان جذب آن را پایین می آورد.

از سوی دیگر وقتی امگا 3 به طور خاص در برنامه ریزی گنجانده می شود، کلسترول که برای غشای سلول های بدن مورد نیاز است، کاهش یافته و یکپارچگی غشاهای سلولی از بین می رود.

در دوره های خاصی مانند بارداری یا شیردهی نیز مصرف مقادیر بالای امگا 3 می تواند خطرساز باشد.

افزایش بیش از حد امگا 3 در بدن پاسخ های سیستم ایمنی را کند و واکنش های دفاعی مانند پاسخ به میکروب ها را ضعیف می کند. مصرف دوز بالای آن، سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند؛ بنابراین کسانی که سیستم بدنشان ضعیف است، نباید آن را استفاده کنند.
افزایش بیش از حد امگا 3 در بدن همچنین می تواند تری گلیسرید خون را به عنوان تامین کننده انرژی بدن از حد طبیعی پایین تر آورد و فرد را دچار کمبود انرژی کند.

همچنین اضافه دریافت آن در بدن اکسید می شود و پس از اکسیداسیون، به بافت های مختلف از جمله عروق و حتی کبد آسیب می رساند و موجب ایجاد کبد چرب شود.

با تمام خواص مفیدی که مصرف امگا 3 دارد ولی برای برخی هم مضر است. افراد دچار اختلالات خونی، کسانی که پوستشان به راحتی دچار کوفتگی و کبودی می شود، افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین استفاده می کنند، افرادی که به غذاهای دریایی حساسیت دارند و کسانی که فشارخون خیلی بالا و کنترل نشده دارند، نباید امگا 3 مصرف کنند.

تغییر سطوح قند خون یکی دیگر از عوارض جانبی امگا ۳ است. بنابراین در صورت ابتلا به دیابت یا استفاده از گیاهان، دارو ها و مکمل هایی برای تغییر سطوح قند خون مراقبت بیشتری مورد نیاز است. همچنین در صورت استفاده از امگا ۳ برای جلوگیری از بروز هر گونه عوارض و مشکلی نسبت به بررسی قند خون خود اقدام نمایید.

افت فشار خون ممکن است یکی دیگر از عوارض جانبی امگا ۳ باشد. بنابراین قبل از مصرف امگا ۳ در صورت استفاده از مکمل یا داروی کاهش دهنده ی فشار خون با پزشک خود مشورت کنید.

مصرف بیشتر از سه گرم امگا ۳ در روز ممکن است منجر به خونریزی شود. بنابراین در صورت اختلالات خونریزی یا مصرف داروهای افزایش دهنده ی خطر خونریزی، مراقبت بیشتری مورد نیاز است. در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید.

افزایش خطر ضربان قلب نامنظم (آریتمی)

دفیبریلاتور دستگاهی است که برای جلوگیری از ضربان نامنظم قلب و جلوگیری از مرگ ناگهانی در بیماران مبتلا به تاکی‌کاردی یا فیبریلایسون قلبی از طریق عمل جراحی در قفسه سینه بیمار کار گذاشته می شود. دستگاه الکتروشوک (دفیبریلاتور) از پالس‌های الکتریکی برای کنترل آریتمی‌‌های خطرناک قلبی که ممکن است منجر به ایست قلبی شوند، استفاده می‌کند. بنابراین این بیماران برای پیشگیری از بروز عوارض جانبی امگا۳ باید از مصرف مکمل های آن اجتناب کنند، زیرا می تواند منجر به افزایش خطر ضربان قلب نامنظم شود.

براساس مقاله منتشر شده توسط انجمن قلب امریکا، از عوارض جانبی امگا ۳ می توان به حالت تهوع، ناراحتی روده ای و ایجاد طعم بد در دهان بعد از غذا خوردن اشاره کرد. این عوارض جانبی ممکن است بعد از مصرف مکمل های روغن ماهی به وجود آید. سایر عوارض جانبی امگا ۳ شامل آروغ زدن، اسهال، نفخ، رفلاکس اسید معده به مری و درد شکمی است.

مصرف مکمل های امگا ۳ ممکن است باعث تشدید علائم در بیماران مبتلا به افسردگی یا افسردگی دوقطبی شود.

همچنین مصرف مداوم امگا ۳، کمبود ویتامین E را به دنبال دارد.

ملاحظات

در صورت ابتلا به آریتمی یا ضربان قلب نامنظم و بیماری های التهابی روده مصرف مکمل های امگا ۳ باید با احتیاط باشد.
اگر به بیماری کبدی مبتلا هستید از مصرف مکمل امگا ۳ اجتناب کنید یا استفاده ی آن را محدود نمایید.
اگر مستعد ابتلا به سرطان روده بزرگ هستید، از مصرف مکمل امگا ۳ خودداری نمایید یا با احتیاط مصرف کنید.
کودکان و بانوان باردار بهتر است گوشت ماهی را با احتیاط مصرف کنند، زیرا ممکن است حاوی جیوه باشد و منجر به بیماری های زیادی شود.

بهتر است مکمل امگا 3 را همراه با وعده غذای اصلی مصرف کرد زیرا مکمل آن نوعی روغن است و همراه غذا بهتر جذب می شود البته افرادی که پس از مصرف آن دچار ضعف در پا می شوند، می توانند مکمل را قبل از خواب مصرف کنند.

تداخلات دارویی مرتبط با امگا ۳

امگا ۳ علاوه بر عوارض جانبی یاد شده، با برخی از داروها نیز ممکن است تداخل ایجاد کند. بناراین در صورت استفاده از این داروها بهتر است نسبت به تداخلات آنها آگاه باشید و قبل از مصرف امگا ۳ با پزشک خود مشورت نمایید.

• قرص ضدبارداری

مصرف داروی ضد بارداری ممکن است با روغن ماهی تداخل ایجاد کند، به طوریکه اثربخشی آن با پایین آمدن سطح تری گلیسرید کاهش می یابد.

برخی از قرص های ضدبارداری شامل اتینیل استرادیول، لوونورژسترول و نوراتیندرون است.

• داروهای فشارخون بالا

لوزارتان

روغن ماهی ممکن است به کاهش فشارخون کمک کند، اما با داروهای ضدفشارخون نیز تداخل دارد و موجب افت شدید فشار خون خواهد شد.

برخی از داروهای پرفشاری خون شامل لوزارتان، انالاپریل، کاپتوپریل، هیدروکلروتیازید و فوروزماید است.

اورلیستات

اورلیستات برای کاهش وزن کاربرد دارد که می تواند با روغن ماهی تداخل ایجاد کند و بر جذب روغن ماهی از روده اثر بگذارد.بنابراین توصیه می شود روغن ماهی چند ساعت قبل از اورلیستات مصرف شود.

• داروهای ضدانعقادی

آسپرین

داروهای ضد انعقادی که برای کاهش لخته شدن خون استفاده می شوند با روغن ماهی تداخل دارند و همچنین احتمال خونریزی و کبودی را افزایش می دهند. برخی از داروهای مورد استفاده در کاهش لخته شدن خون شامل ایبوپروفن، آسپرین، دیکلوفناک، هپارین، دالتپارین و انوکساپارین است.

یک مطالعه نشان می‌دهد مکمل‌های امگا 3 روغن ماهی اثر داروهای ضد افسردگی را افزایش می‌دهند. به گزارش ایرنا از پایگاه اینترنتی هلث دی، محققان استرالیایی با بررسی اتفاقی داده‌های آزمایش‌های هشت کلینیک و سایر اسناد دریافتند که مکمل های امگا 3 در مقابله با افسردگی تقویت اثربخشی داروی ضد افسردگی بیماران نقش موثری دارد، هر چند آن‌ها تاکید دارند که نظر مشورتی پزشک ضروری است.
جروم ساریس مدیر اصلی این مطالعه و رئیس گروه تحقیقات بهداشتی آرکادیا روان در دانشگاه ملبورن استرالیا گفت: استفاده از مکمل روغن امگا3 در ترکیب با داروهای ضد افسردگی اثر معناداری روی پلاسبو (Placebo) داشت.
پلاسبو (Placebo) به معنی «من خوب خواهم شد» به استفاده از روش‌های درمانی صوری و تلقینی گفته می‌شود که می‌تواند اثر مثبتی در روند بهبود بیمار داشته باشد.
این مطالعه داده‌های مربوط به آزمایش های بیماران مبتلا به افسردگی را که داروهای ضدافسردگی همراه با پلاسبو غیرفعال مصرف می‌کردند، ربا بیماران مصرف کننده داروی ضد افسردگی استاندارد همراه با روغن ماهی امگا3 مقایسه کردند.
ساریس گفت: اختلاف بیمارانی که از هر دو داروی ضد افسردگی و امگا3 استفاده می‌کردند در قیاس با یک پلاسبو بسیار قابل توجه بود.
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد مصرف امگا3 به طور کل برای سلامتی مغز و بهبود خلق و خو بسیار مفید هستند. اما این نخستین بررسی مطالعاتی است که داروی ضد افسردگی را با امگا3 ترکیب می‌کند.
چربی‌ها در ساختمان سلولی بدن و به خصوص سلول‌های مغزی شرکت دارند. اسیدهای چرب امگا3 از این نظر نقش‌های به خصوصی را ایفا می‌کنند؛ تحقیقات نشان داده‌اند امگا3 تأثیر مثبتی در روند درمان میگرن، استرس، تنش‌های عصبی و افسردگی دارد. این مطالعه 26 آوریل در مجله American Journal of Psychiatry منتشر شد.

منبع : ایرنا

سایت نمناک

سایت نسخه