ورزش شنا یکی از محبوب‌ترین ورزش‌ها در بین اقشار مختلف مردم است. فردی که شنا می‌کند، نه تنها از این طریق احساس راحتی و نشاط می‌کند بلکه در اثر شنا کردن قابلیت‌های جسمانی خود را از قبیل استقامت دستگاه گردش خون و تنفس، قدرت، سرعت و انعطاف پذیری مفاصل شانه و مچ پا افزایش می‌دهد.

ورزش شنا ورزشی است که از سن نوزادی تا سن کهنسالی می‌توان آن را انجام داد و به طور کلی ورزشی است که هیجان و اضطراب را کاهش داده، عضلات را قوی و محکم کرده، بدن را نرم و انعطاف پذیر می‌سازد و باعث می‌شود که فرد انرژی بیشتری برای انجام کارهای روزانه خود کسب کند.

اصلی‌ترین ویژگی این رشته‌ ورزشی این است که از سنگینی انسان می‌کاهد. درون آب مفاصل دیگر تحت فشار نیستند و عضلات فقط در مقابل مقاومت آب کار می‌کنند. هم برای تفریح و هم برای مسابقه می‌توان شنا کرد، بنابراین شنا نیازهای مهم جسمی خصوصاٌ نیاز به ورزش را تأمین می‌کند. هم زمان و هم شدت شنا قابل تعدیل است، به همین علت همۀ افراد با هر سطح توانایی و بنابر ظرفیت‌های خودشان می‌توانند شنا کنند.

شنا کردن، نتایج سلامتی بسیار خوبی به همراه دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:

1. فشار را از روی ستون فقراتتان برمی‌دارد. این اتفاق تقریباً مشابه تجربه جاذبه صفر است؛ بنابراین شنا کردن برای استخوان‌های شما خوب است و مفاصلتان را سالم نگاه می‌دارد.
2.  اکثر عضلات بدن شما را به حرکت می‌اندازد، اما شما به ندرت احساس فشار بیش از حد یا کشیدگی عضلات می‌کنید. شما می‌توانید هر دوره از تکنیک‌های مختلف شنا استفاده کنید تا انواع عضلات بدنتان را پرورش داده و به عضلات دیگر استراحت دهید.
3. شنا یک تمرین کاردیوی عالی‌ست. قلبتان را آموزش و راه صحیح تنفس را به شما یاد خواهد داد و به استقامت بدن و قلبتان می‌افزاید. به دلیل اینکه شنا یک ورزش هوازی است، باعث تقویت قلب می شود و همچنین عمکلرد مغز را بهبود بخشیده و به ترمیم سلول‌های آسیب دیده مغز کمک می‌کنند.
4. شنا می‌تواند با ایروبیک در آب نیز ترکیب شود تا به شما کمک کند راحت‌تر چربی‌های اطرف باسن و ران خود را بسوزانید.
5. به شما کمک می‌کند تا به خوبی به بدن خود شکل دهید. پوست و عضلات شما را ماساژ می‌دهد و از بوجود آمدن چربی‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند.
6. انرژی مثبت شما را افزایش می‌دهد و استرس را از روح و جسمتان دور خواهد کرد. شنا در کاهش ترس و احساس ناراحتی موثر است چراکه تکنیک های مورداستفاده در آن نظیر حرکات ضربه‌ای، نفس کشیدن و تکرار می‌تواند فکری بوده و در مقابل موجب تسکین تنش شوند.
7. باعث کاهش و کنترل فشار خون می‌شود و با بیماری قلبی، کلسترول و دیابت مقابله می‌کند. شنا نه تنها باعث بزرگ شدن قلب می شود، بلکه باعث پمپاژ بهتر خون توسط قلب می گردد. پمپاژ بهتر خون هم باعث جریان خون بهتر در سراسر بدن می شود.
8. شنا کردن به درست نفس کشیدن کمک می کند؛ در نتیجه حجم ریه را افزایش می دهد. اگر در آب و هوای خشک و خنک زندگی می‌کنید یا در اکثر مواقع در خانه یا در محل کارتان هوای خشک تنفس می‌کنید، هوای تازه و مرطوب در محیط استخر یا دریا می‌تواند دستگاه تنفسی شما را سالم نگاه دارد.
9. تسکین علائم آرتریت: شنا کردن در مبتلایان به آرتریت (التهاب مفاصل) و فیبرومیالژی درد مفاصل را کاهش می‌دهد و انعطاف‌پذیری آنها را کاهش می‌دهد.
10. تقویت گروه‌های بزرگ عضلانی: شنا کردن نه تنها عضلات دست و پا بلکه عضلات پشت و شکم را نیز تقویت می‌کند.
11. ممکن است به کاهش وزن کمک کند: هر ساعت شنا 350 تا 500 کالری را می‌‌سوزاند. این مقدار کمتر از 420 تا 490 کالری است که هنگام دویدن آرام می‌سوزانید، اما هنوز مقدار قابل‌‌توجهی است.

هوای مرطوب استخر شنا، برای مبتلایان به آسم عالی است و در کاهش حملات آسم و علایم آن مانند خر و پف و نفس کشیدن از دهان نیز موثر است.

شنا دربارۀ مسائل روانی، قابل توجه است زیرا باعث آرامش و ریلکسیشن می‌شود، خصوصاً بین افراد عصبی و تحریک پذیر اثر گذار خواهد بود و همچنین فعالیت‌های جسمی درون آب به همراه یوگا (یوگای درون آب) می‌تواند اضطراب را تسکین بخشد.علاوه بر این شنا خستگی جسمانی که باعث چرت و خواب آلودگی می‌شود را برطرف می‌کند.

 شنا می‌تواند به جلوگیری و کاهش افسردگی کمک کند، به گفته محققان، یکی از این دلایل آن است که به تحریک تولید مواد شیمیایی مغز که موجب بهبود خلق و خو می‌شود کمک می‌کند.

شنا و تقویت مهارت‌های حرکتی- دیداری برای یادگیری بهتر

حرکات دوجانبه عرضی در شنا به رشد رشته های عصبی در جسم پینه کمک می‌کند. جسم پینه، نیمکره‌های چپ و راست مغز را به هم متصل کرده و ارتباط بین این دو را تسهیل می نماید. شنا موجب فعالیت هر دو نیم‌کره و هر چهار لُب مغز به طور همزمان شده که می‌تواند منجر به افزایش شناخت و یادگیری آسان‌تر شود.

عضلات بدن برای شنا

قوی کردن عضلات بدن از دیگر مزیت‌های ورزش شنا است. شنا تمامی عضلات بزرگ را درگیر و هماهنگ می‌کند و در نتیجه کشش و حرکت مفاصل مختلف و رباط باعث افزایش انعطاف پذیری می‌شود. دست ها، باسن، پاها، سر و ستون فقرات با شنا کردن در آب حرکت می‌کنند و می‌چرخند. شنا نه تنها قدرت عضلانی را بهبود می دهد بلکه باعث سفت شدن و شکل‌گیری آن نیز می‎شود. ورزش در آب باعث تقویت استحکام استخوان نیز می‌شود و در کاهش خطر بروز بیماری پوکی استخوان نقش دارد. شنا و آب عوامل مهمی در توانمند کردن بدن انسان هستند. برای مثال در یک پژوهش بر روی مردانی که یک برنامه شنا ۸ هفته‌ای را تکمیل کردند، ۲۳/۸٪ افزایش در ماهیچه سه‌سر بازوی (پشت بازو) دیده شد. بهترین ورزش (بدون فشار بر مفاصل برای قوی کردن و استحکام ماهیچه‌ها)، تمرینات و تحرکات آبی و شنا کردن است.

به عنوان مثال فرد هنگام دویدن، بدن خودش را در هوا حرکت می‌دهد، ولی در ورزش شنا، فرد خودش را در آب جلو می برد. چگالی (تراکم) آب 12 برابر هوا است. در نتیجه هر حرکت دست و پا در طی شنا، یک ورزش مقاومتی می شود. باید بدانید که ورزش‌های مقاومتی، بهترین راه افزایش کشش و قدرت عضلات هستند. طی هر حرکت به سمت جلو در طی شنا، بدن کش می‌آید که نه تنها باعث افزایش کارآیی بدن در آب می‌شود، بلکه موجب کشش بدن از سر تا انگشتان پا می‌گردد.

فشاری که آب بروی پنجه و ساق‌های پا وارد می‌آورد، خون را از طریق سیاهرگ‌ها به بالا می‌راند و گردش خون را بهبود می‌بخشد. آب همچنین با ایفای یک نقش بالشتکی برای مفاصل، خطر آسیب‌های ورزشی در شناگران حرفه‌ای را نسبت به ورزشکارانی که ورزش‌های زمینی  انجام می‌دهند، کاهش می‌دهد. آبی که درجه حرارت آن بیشتر از دمای بدن باشد، عضلات را شل و آرام می‌کند؛ آب سردتر مانع از گرمازدگی در حین فعالیت جسمی شدید می‌شود.

شنا تمام ماهیچه های بدن را به کار می‌اندازد

اعضای بالا تنه و پایین تنه، عضلات شکم و ماهیچه‌هایی که ستون فقرات را حفظ می‌کنند، از این دست ماهیچه‌ها هستند. شنا به افرادی که ستون فقراتشان دچار مشکل است توصیه می‌شود زیرا این ورزش ماهیچه‌هایی که آن‌ها را حفظ می‌کند، تقویت خواهد کرد.

مضرات شنا

مضرات شنا فقط برای کسانی است که مبتلا به بیماری خاصی (دیابت کنترل نشده، صرع، تشنج عضلات، مشکلات تپش قلب) هستند و در نتیجۀ این بیماری ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند. با این حال یک سری عوارض مقطعی نیز وجود دارند، مانند: عفونت گوش، بیماری‌های شدید گوش و حلق و بینی، سینوزیت، برخی بیماری‌ها نای و ریه‌ها، و برخی بیماری‌های پوستی.

توصیه‌های عملی برای ورزش شنا

تمام توصیه ها در جهت پیشگیری از مهم ترین خطر یعنی غرق شدگی هستند.

• از شنا کردن تا سه ساعت بعد از خوردن وعدۀ غذایی زیاد و آبدار خودداری کنید.
• اگر مدت زیادی در آفتاب مانده‌اید، از وارد شدن ناگهانی به آب سرد خودداری کنید، علت این توصیه پیشگیری از شوک دمایی است.
• به تدریج وارد آب شوید یا ابتدا گردتان، بعد شکم و قفسه سینه را خیس کنید.
• نگذارید بیش از حد خسته شوید.
• به جریان‌هایی که از آب رودخانه دور می‌شوند، بدبین باشید.
• از تنها شنا کردن، خصوصاً دور شدن از ساحل بپرهیزید.
• محدودیت‌ها را بشناسید، یاد بگیرید و آنها را مراعات کنید.
• زیر دوش و اطراف استخر دمپایی بپوشید. (حمام بعد از شنا برای جلوگیری از بیماری‌های پوستی مثل زگیل)

شنا برای درمان بیماری‌ها

 مزیت دیگری که شنا نسبت به سایر ورزش‌ها دارد این است که شدت کمی دارد. بنابراین برای آن‌ها که مشکلات مفصلی دارند یا دچار پوکی استخوان هستند نیز مفید است.

در آخر باید بگویم که اگر شما ورزش‌هایی می‌کنید که روی مفصل‌هایتان شدت زیادی وارد می‌آید مثل تنیس یا دو، شنا می‌تواند برای بدنتان مثل مرهم عمل کند و این فشار روی مفصل‌هایتان را کاهش دهد.

کاهش مشکلات استخوانی

خاصیت شناوری روی آب، بر سیستم استخوانی تاثیر می‌گذارد. وقتی در آب قرار دارید احساس سبکی می‌کنید زیرا آب بخشی از وزن شما را تحمل می‌کند. هر چه خود را بیشتر در آب قرار دهید وزن خود را کمتر احساس خواهید کرد و فشارکمتری به بدن وارد می‌شود. این کاهش از کمر به پایین 50 درصد است که به تدریج و با فرو رفتن تا گردن به 90 درصد افزایش می‌یابد. همچنین آب گرم مفاصل سفت شده را شل می‌کند. این نوع تمرین برای افراد لاغر اندام و کسانی که آرتریت دارند، مفید است.

شنا یک ورزش مفید برای قلب است. قلب قوی‌تر می‌شود و با پمپاژ بهتر، خون بیشتری در رگ‌ها جریان پیدا می‌کند. شنا و ورزش‌های هوازی، کلسترول خون را کاهش می‌دهد. اما برخی ورزش‌های هوازی نظیر شنا فواید بیشتری برای مغز دارند و با تاثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی، بر هورمون‌های کاهش‌دهنده استرس و بهبود خلق و خو تاثیر می‌گذارند.

افزایش جریان خون برای عملکرد بهتر

افزایش جریان خون می‌تواند به بهبود حافظه، خلق و خو، نظم و ترتیب، و تمرکز کمک کند. مطالعه سال ۲۰۱۴ نشان داد، غوطه‌ور شدن در استخر موجب افزایش جریان خون به سوی مغز می‌شود. زمانی‌که افراد تا سطح قلب‌شان در آب فرو می‌روند جریان خون به مغز بیشتر می‌شود. جریان خون تا عروق میانی مغز تا ۱۴ درصد و تا عروق عقبی مغز تا ۹ درصد افزایش می‌یابد.

تحریک مواد شیمیایی مغز برای تقویت خلق و خو

شنا و سایر ورزش‌ها موجب آزادشدن فاکتورهای نوروتروفیک موسوم به اندورفین در مغز می‌شوند که در کنترل استرس و اضطراب و خلق و خو تاثیر دارند. فعالیت فیزیکی و ورزش می‌توانند به کاهش تنش کمک کرده و حتی با برخی علائم افسردگی هم مقابله می‌کند.

مطالعه سال ۲۰۰۷ نشان داد شنای پرتحرک دارای تاثیر شبه ضدافسردگی بر موش‌های افسرده بود.

افزایش نورون‌های جدید در هیپوکامپ برای ایجاد حافظه بهتر

آسیب ناشی از استرس به مغز از طریق شنا قابل برگشت است چراکه نورون های جدید جایگزین نورون‌های ازدست رفته در هیپوکامپ می‌شوند. در مطالعه قبلی محققان دریافتند نورون‌ها در منطقه هیپوکامپ مغز که دربرگیرنده یادگیری و حافظه است، به شکل قابل توجهی در موش‌های افسرده افزایش یافت. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که هیپوکامپ در افراد افسرده چین و چروک‌های بیشتری دارد که همین مسئله علت مشکلات مرتبط با سلامت روان در افراد افسرده است. محققان خاطرنشان می‌سازند که هیپوکامپ همراه با ورزش رشد می‌کند و در نتیجه جریان اکسیژن به سوی مغز افزایش می‌یابد.

کار کردن بیشتر بدن با فشار کمتر

شنا کردن، چیزی به شما تقدیم می‌کند که سایر ورزش‌های هوازی نمی‌توانند و آن هم عبارتست از: توانایی کار کردن بدن بدون تماس سخت استخوان‌های شما.

 وقتی بدن انسان در آب غوطه‌ور می‌شود، به طور خودکار سبک‌تر می‌گردد. وقتی تا کمر در آب فرو می‌روید، بدن 50 درصد وزنش را تحمل می کند؛ وقتی تا سینه در آب فرو می روید، 25 تا 35 درصد وزنش را تحمل می‌کند؛ وقتی آب به گردن می‌رسد، فقط 10 درصد وزن خودتان را تحمل می‌کنید و 90 درصد بقیه وزن بدن بوسیله استخر نگه داشته می‌شود. یعنی استخر، مکان مطلوبی را برای کار کردن عضلات سفت و مفاصل دردناک فراهم می‌کند، خصوصا اگر چاق و یا مبتلا به آرتروز مفاصل باشید.

انواع صحیح ورزش برای افراد مبتلا به آرتروز (آرتریت) عبارتند از: ورزش‌هایی که باعث کشش عضلات شوند، ورزش‌هایی که عضلات را قوی کنند و ورزش‌هایی که باعث تمرین هوازی شوند. شنا کردن در استخر هر سه نوع این ورزش‌ها را در بردارد.

 اگر آب استخر گرم باشد، برای مبتلایان به آرتروز خیلی بهتر است، زیرا آب گرم، خشکی مفاصل را برطرف می‌کند و آن‌ها را شل می‌کند. در حقیقت، آب درمانی و شنا برای مبتلایان به آرتریت روماتوئید مفیدتر از سایر فعالیت‌های ورزشی است.

طی هر حرکت به سمت جلو در طی شنا، بدن کش می‌آید که نه تنها باعث افزایش کارآیی بدن در آب می‌شود، بلکه موجب کشش بدن از سر تا انگشتان پا می‌گردد.

همچنین تحقیقات ثابت کرده است که ورزش‌های آبی مثل شنا، در بیماران مبتلا به استئوآرتریت عملکرد مفاصل را بهبود می‌بخشد و درد آن‌ها را کمتر می‌کند.

کنترل وزن بدن

برخی افراد فکر می‌کنند که چون دمای آب خنک‌تر از دمای بدن است، کاهش وزن با یک ورزش آبی مثل شنا، مشکل است. ولی این عقیده اکنون رد شده است و معلوم شده که ورزش شنا، یکی از مهم‌ترین راه‌های سوزاندن کالری و کاهش وزن اضافی بدن است و برای کنترل وزن در حد مطلوب مناسب می‌باشد.

 البته میزان کالری که شما می‌سوزانید بستگی به فیزیولوژی بدن شما و شدت ورزشی که انجام می‌دهید، دارد، ولی به عنوان یک قانون کلی می‌توان گفت طی 10 دقیقه شنا کردن:

• شنای قورباغه 60 کالری
• شنای پشت 80 کالری
• شنای آزاد 100 کالری و
• شنای پروانه‌ای 150 کالری می‌سوزاند.

برای افزایش قسمت کالری‌سوز ورزش شنا، فاصله بین تمرینات سخت شنا و استراحت کردن را در نظر داشته باشید. یک راه برای این نوع ورزش کردن است که 46 متر شنا کنید و 10 ثانیه استراحت کنید، سپس 5/91 متر شنا کنید و 10 ثانیه استراحت کنید، سپس 137 متر شنا کنید و 10 ثانیه استراحت کنید و به همین شکل تا سه مرحله ادامه دهید تا به 275 متر شنا برسید، البته با استراحت بین آن‌ها.

وقتی به 275 متر رسیدید، این روند را برعکس کنید.

می‌توان در آب فعالیت‌های شدید عضلانی داشت، بدون این که زیاد به بدن فشار بیاید و خستگی ایجاد شود؛ بنابراین نسبت به ورزش‌های دیگر کمتر خسته کننده است. در این ورزش عضلات کمر به شدت کار می‌کنند و نتایج مطلوبی حاصل می‌شود.

ماهیچه‌های اصلی که در مرحله راندن یک شناگر در حرکت‌های شنا از آن‌ها استفاده می‌شود عبارتند از:

• ماهیچه‌های پائین برنده دست: ماهیچه پشتی بزرگ، ماهیچه سینه‌ای بزرگ ماهیچه گرد بزرگ و سرطویل، ماهیچه سه سربازویی. این ماهیچه‌ها باعث تقویت کشش دست در داخل آب می‌شوند.
• ماهیچه‌های گرداننده داخلی دست: ماهیچه سینه‌ای بزرگ، ماهیچه پهن پشتی، ماهیچه گرد بزرگ و ماهیچه تحت کتفی این ماهیچه‌ها قسمت بالایی دست را به طرف داخل می‌چرخانند. قوی شدن این ماهیچه‌ها از نظر نگه داشتن آرنج در بالا که در مرحله اول کشش دست در هر چهار شنا مفید است، ضرورت دارد.

دستگاه گردش خون

سلامت دستگاه گردش خون از دیگر مزیت‌های ورزش شنا است. در پژوهشی بر روی زنان و مردان میان سال بدون فعالیت بدنی که به مدت ۱۲ هفته تمرین شنا انجام دادند، حجم ضربه (مقدار خون پمپ شده با هر ضربان که نشاندهنده قدرت قلب است) تا ۱۸٪ بهبود پیدا کرد. شنا باعث ریتم منظم قلب و سازگاری مناسب با دیگر فعالیت‌های فرد می‌شود. همچنین شنا باعث تثبیت فشار خون، کاهش فرکانس قلبی و افزایش تحمل در انجام فعالیت‌ها می‌گردد.

علاوه بر این شنا در وضعیت درازکش، به بازگشت خون وریدی به سمت قلب کمک کرده و آن را آسان می‌سازد. در این حالت دیگر لازم نیست برای برگشت خون از سیاهرگ به قلب بر نیروی جاذبه زمین غلبه شود. افزایش بازده قلب، کاهش ضربان قلب، افزایش کیفیت خون از نظر حمل مقدار بیشتری اکسیژن ذخیره شده، مقدار بیشتری گلیکوژن در جگر و ماهیچه‌ها و افزایش تعداد میتوکندری‌ها در تارهای ماهیچه‌ای از دیگر مزایای شنا کردن می‌باشد.

پژوهش‌های انجام شده حاکی از آن است که شنا کردن کودکان باعث سلامت شش و قلب آن‌ها در سنین بزرگسالی می‌شود. شنا همچنین باعث قدرت ماهیچه‌های قلب می‌شود. سلامت دستگاه گردش خون به وسیله شنا به ویژه برای سالمندان توصیه می‌شود.

افزایش بازده قلب، کاهش ضربان قلب، افزایش کیفیت خون از نظر حمل مقدار بیشتری اکسیژن ذخیره شده مقدار بیشتری گلیکوژن در جگر و ماهیچه‌ها و افزایش تعداد میتوکندریها در تارهای ماهیچه‌ای.

برخی دیگر ورزش‌های آبی:

واترپلو (Water polo)

یک ورزش گروهی است که با استفاده از توپ در آب برگزار می‌شود. که در آن دو تیم با ۶ بازیکن و یک دروازه‌بان در هر تیم به همراه ۵ بازیکن ذخیره در این ورزش شرکت می‌کنند و در محوطه‌ای درون استخر به ابعاد ۲۰در ۲۵ متر بازی می‌کنند. بازیکنان باید با شنا کردن حرکت کنند. این بازی در ۴ زمان ۸ دقیقه‌ای برگزار می‌شود. برنده تیمی است که در این ۴ زمان توپ‌های بیشتری را وارد دروازه‌ی حریف کند.

اثرات مفید بدنی

واترپلو ورزشی آبی و تیمی است. بنابراین از یک طرف باعث بروز آثار ورزش شنا می‌شود و از طرف دیگر اثر مفید ورزش‌های توپی را به همراه دارد. بازیکنان این رشته باید از قدرت و سرعت بالایی برخوردار باشند. در این ورزش تمام اعضای بدن مانند یک زنجیر عمل می‌کنند. یعنی ورزشکار باید از تمام عضلات خود کمک بگیرید تا بتواند نیروی لازم را به توپ وارد کند. اعضای مختلف بدن مثل دست‌ها، لگن و پاها باید بتوانند حرکات چرخشی خاصی را انجام دهند. بنابراین علاوه بر قدرت، انعطاف پذیری نیز در این ورزش لازم و ضروری است. بعضی از حرکات باعث می‌شوند سرعت توپ افزایش یابد مثل چرخش مناسب در ناحیه کمر و شانه و همچنین قدرت به عقب بردن بازوها و آرنج و توانایی خم کردن مچ دست. به دست آوردن مهارت در این زمینه‌ها نیاز به تمرین فراوان دارد. بازیکنان علاوه بر قدرت و انعطاف پذیری باید از تمرکز کافی و قدرت طراحی نقشه برای تمرکز بر حریف هم برخوردار باشند. بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت که ورزش واترپلو دارای اثرهای مفید زیر است:

• افزایش قدرت بدنی به خصوص در ناحیه عضلات ران، بازوها و مچ دست
• افزایش انعطاف پذیری
• افزایش سرعت عکس العمل در پاسخ به محرک‌ها
• افزایش قدرت تمرکز، هماهنگی و طراحی نقشه

غواصی

غواصی و عکاسی زیر آب نزدیک به یک دهه است که وارد عرصه تفریحی ایران شده است. فدراسیون غواصی و غریق نجات در ایران با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف دریای خزر و خلیج فارس توسعه خوبی در غواصی ایجاد کرده و هم اکنون ایران در این ورزش هم از نظر حرفه‌ای و هم از نظر تفریحی شرایط خوبی دارد. ایران در شمال و جنوب وخود پایگاه های مختلف غواصی دارد که همانند باشگاه کار می‌کنند. این باشگاه‌ها کلاس‌های آموزشی دارند و در مسابقات مختلف نیز شرکت می‌کنند.

غواصی علاوه بر اینکه کاربردهای صنعتی، پژوهشی، و نظامی دارد، برای ورزش و تفریح هم انجام می‌شود. امروزه ورزش غواصی و غواصی تفریحی به صورتی همگانی درآمده و به شکل گسترده‌ای در بسیاری از کشورهای جهان فعالیتی مفید، مفرح، لذتبخش و نیز منبع درآمد در صنعت اکوتوریسم شده است. تنفس زیر آب با استفاده از هوای فشرده تاریخچه‌ای کوتاه دارد. اما غواصی در دریا و سفر به عمق دریا از دیرباز توسط بسیاری از ملل جهان انجام می‌پذیرفته است.
تعریف ساده این ورزش چنین است که شخصی به زیر آب شیرجه می‌رود و تنها هوایی که در اختیار دارد، هوایی است که در شش‌های خود ذخیره کرده است. در واقع این ورزش در نوع خود از قدیمی‌ترین ورزش‌های آبی جهان شناخته می‌شود.

مثال بارز آن جستجوی مروارید است که در حدود چهار هزار سال پیش در دریای مدیترانه انجام می‌شد و اشخاص برای خارج کردن دانه‌های مروارید و یافتن صدف‌های مروارید‌دار، به اعماق مدیترانه شیرجه می‌رفتند و دقایقی چند را تنها با تکیه بر هوای ذخیره شده در شش‌های خود به جستجو برای مروارید می‌پرداختند.

اما این پدیده در حقیقت یک پایه و اساس علمی هم دارد، چرا که بدن در زیر آب با شرایط تازه‌ای مواجه می‌شود که در نتیجه قلب، سیستم گردش خون و عضلات انسان همگی به گونه ای عمل می‌کنند تا اکسیژن را در بدن ذخیره کنند. غواصی آزاد ورزشی پر رمز و راز است که به خصوص طی پنجاه سال گذشته توجه پژوهشگران و اهل علم را به خود جلب کرده است.

در دهه پنجاه میلادی یعنی بین ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ پزشکان به غواصان آزاد هشدار دادند که در عمق بیشتر از ۵۰ متر نگه داشتن نفس مساوی با مرگ است، چرا که فشار آب در چنین عمقی باعث می‌شود قفسه سینه و دنده‌ها مانند کاغذ مچاله شده در دست انسان، در هم شکسته شوند اما امروز مشاهده می‌کنیم که غواصان آزاد به عمق ۲۰۰ متری هم می‌روند. جالب است گفته می‌شود که این عمق حتی از عمقی که زیر دریایی‌ها در جنگ جهانی دوم توان رسیدن به آن را داشتند، بیشتر است.

آنچه باعث پیشرفت‌های اعجاب انگیز در این ورزش و توانایی‌های غواصان شده، تحقیقات درخشان فیزیولوژی است که جمعی از پدیده‌های مختلف در رابطه با آب را در بدن کشف کرده است. تجهیزات مورد نیاز این ورزش یک جفت باله‌های غواصی (فین)، ماسک غواصی و لوله تنفس بر سطح آب (استورکل) است.

انواع غواصی:

غواصی نحوه‌های زیادی برای انجام دارد. یکی از روش‌های غواصی، غواصی آزاد است که ورزشی بسیار سنگین و فرح بخش به شمار می‌رود. در این ورزش اولین هنر غواص، استفاده صحیح از شش ها در تنفس صحیح و حمل هوای کافی در غواصی است. در ابتدا این ورزش برای جستجوی مروارید در سطح دریا مورد استفاده قرار می‌گرفته ولی بعد پا به عرصه ورزش حرفه‌ای گذاشته و باشگاه‌های ویژه‌ای برای این کار به وجود آمده‌اند.

یکی از دیگر روش‌های غواصی، غواصی با تجهیزات تنفسی زیر آب یا غواصی اسکوبا است. در این روش غواص با همراه داشتن هوای فشرده تنفسی که درون سیلندر غواصی ذخیره شده به زیر آب رفته و غواصی می‌کند.

غواصی با سیستم اسکوبا مدار باز و بسته: سیستم‌های اسکوبای مدار باز، سیستم‌های تنفسی هستند که بازدم غواص را درون آب تخلیه می کنند. غواصی با سیستم های مداربسته تنفسی نوع دیگری از این رشته است. سیستم‌های مدار بسته تنفسی، به گونه‌ای ساخته شده‌اند تا قابلیت پالایش بازدم غواص را داشته و بازدم او را با حذف دی‌اکسید‌کربن و افزودن اکسیژن برای تنفس دوباره آماده کنند.

غواصی با تغذیه از سطح : در این نوع غواصی که بیشتر در خدمات غواصی صنعتی کاربرد دارد، گازهای تنفسی از طریق شلنگی به نام بند ناف، از سطح به غواص انتقال پیدا می‌کند. تغذیه از سطح اغلب از یک کشتی پشتیبان غواصی و گاهی اوقات، به طور غیرمستقیم از طریق یک زنگ غواصی ارائه می‌شود. غواصان تغذیه از سطح، همیشه نیازمند پوشیدن کلاه و یا ماسک‌های غواصی هستند که صورت را کامل پوشش می‌دهند.

غواصی اشباع: روشی است که اجازه می‌دهد غواصان صنعتی در ارتباط با کار در عمق به مدت چند روز یا چند هفته باقی بمانند. این نوع غواصی اجازه می‌دهد تا از نظر اقتصادی کار بیشتری انجام شده و ایمنی افزایش یابد. در این نوع غواصی پس از اتمام کار در آب، غواصان در زیستگاه خشک و تحت فشار در زیر آب و یا محفظه‌های فشار بر روی عرشه یا سکوهای پشتیبانی به استراحت می‌پردازند یا ممکن است با زنگ غواصی منتقل شوند. در پایان این نوع غواصی برداشت فشار، ممکن است روزهای بسیاری طول بکشد.

برخی از مهارت های پایه که یک مبتدی در زیر اب باید فرابگیرد عبارتند از :
برداشت فشار — تنظیم فشار درونی و بیرونی شیپور استاش گوش به هنگام غواصی و قرار گرفتن در محیط‌های پر فشار.
تنفس زیر آب — آموختن مهارت تنفس از طریق رگلاتور غواصی در زیر آب. کلیه غواصان باید روش تنفس درست را بیاموزند.
پاکسازی ماسک — شامل تخلیه آب ماسک در زیر آب.
به اشتراک گذاری هوا — آموختن روش درست و ایمنی که غواصان برای به اشتراک گذاری یک منبع هوا به کار می‌گیرند.
صعود اضطراری — چگونگی بازگشت به سطح به شکلی ایمن بدون آسیب زدن به خود در صورت قطع هوای تنفسی.
شنا و شناوری — رانش و حرکت زیر آب با تجهیزات غواصی و تنظیم شناوری با استفاده از هوای موجود در ریه‌ها به صورتیکه هوای در ریه‌ها باعث شناوری بیشتر شده در حالی که تخلیه هوای ریه‌ها باعث شناوری کمتر گردد.
علامت های غواصی — علامت های غواصی که هدف از آنها برقراری ارتباط با غواصان دیگر در زیر آب است.

خطرات غواصی
اگرچه غواصی در رده ایمن ترین فعالیتهای تفریحی و ورزشی جهان به شمار میرود اما مبادرت به آن بدون دانش لازم و در صورت عدم رعایت استانداردهای غواصی میتواند کاری بسیار خطر ناک به شمار آید.
عدم رعایت استانداردهای غواصی و عدم بکار گیری صحیح جدول‌های غواصی مانند برنامه‌ریز غواصی تفریحی می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های زیر گردد:

• بیماری تراکم زدائی
• نیتروژن نارکوسیس
• مسمومیت با اکسیژن
• مسمومیت با منواکسید کربن
• آمبولی ریه
• باراتروما
• شلو واتر بلک اوت
• خفگی
• غرق شدگی

منبع: علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند – ویستا