زنبور درمانی یا آپیتراپی (به انگلیسی : Apitherapy) استفادهٔ پزشکی از محصولات زنبور عسل است که می‌تواند شامل استفاده از عسل، ژل رویال، سم زنبور و… باشد. بیشتر ادعاها دربارهٔ زنبوردرمانی با استانداردهای علمی پزشکی مبتنی بر شواهد اثبات نشده‌اند. شرایط و بیماری‌های مختلفی توسط معتقدان به این شیوهٔ درمانی به عنوان کاندید پیشنهاد شده‌اند. شناخته شده‌ترین آنها درمان بیماری‌های خودایمنی مثل مولتیپل اسکلوروزیس(MS) به وسیلهٔ سم زنبور است.
تعیین منشا دقیق زنبوردرمانی مشکل است و می‌تواند به عقب، به مصر باستان، یونان و چین بازگردد. استفاده از عسل و سایر محصولات زنبور می‌تواند به هزاران سال پیش برگرد و خواص درمانی آن در متون مقدس زیادی آمده است که بیشتر در ارتباط با فواید تغذیه‌ای استفاده از محصولات زنبور هستند نه استفاده از سم زنبور. بیشترین تحقیقات مدرن دربارهٔ زنبوردرمانی، مخصوصا سم زنبور، با تلاش‌های یک پزشک به نام Phillip terc آغاز شد. او دربارهٔ رابطهٔ عجیب بین نیش زنبور و روماتیسم در ۱۸۸۸ گزارش داد. معروفیت تازه تر در طول ۶۰ سال گذشته می‌تواند به یک زنبوردار از ورمونت ایالات متحده به نام charles Mraz بازگردد.

اگرچه زنبوردرمانی شامل استفاده از محصولات زنبور است، این کلمه بیشتر در ارتباط با درمان با سم زنبور است و نه استفاده از عسل یا دیگر محصولات زنبور. ادعا می‌شود که درمان با نیش زنبور برای آرتریت، بورسیت، تاندونیت، هرپس زوستر در کنار دیگر بیماری‌ها کاربرد دارد. فراوان‌ترین جز فعال سم زنبور ملیتین (melittin) است که فعالیت ضدالتهابی قوی دارد. اگرچه سم زنبور مخلوط پیچیده‌ای از پپتیدها و پروتئین های  متنوع است که برخی از آنها برای سیستم عصبی و سیستم ایمنی بدن اثرات سمی دارند. این ماده بدون رنگ و دارای مزه شیرین و کمی تلخ می باشد. قابل حل در آب می باشد. اگر با هوا برخورد کند، تبدیل به کریستال سفید متمایل به خاکستری می شود. نیش زنبور دارای موادی می باشد که به سیستم اعصاب، قلب و غده فوق کلیه کمک می کند. هیچ استانداردی برای استفاده از سم زنبور وجود ندارد. برخی ادعا می‌کنند که مکان ورود نیش زنبور مهم است در حالی که برخی دیگر گزارش کرده‌اند که محل ورود نیش زنبور مهم نیست. تعداد نیش‌ها نیز از چند دانه تا صدها عدد متغیر است که ممکن است توسط زنبور زنده و یا به وسیلهٔ تزریق وارد شوند. این درمان می‌تواند دردناک باشد و حتی در صورتی که بیمار به سم زنبور حساسیت داشته باشد می‌تواند ایجاد شوک آنافیلاکسی کند و موجب مرگ شود.

در یک تحقیق کنترل شده در دانشگاه علوم سلامتAllegheny در فیلادلفیا مشخص شد که سم زنبور در هیچ دوزی هیچ اثر مثبتی در موش‌های مبتلا به مولتیپل اسکلوروزیس(MS)نداشت. علاوه بر این خیلی از حیواناتی که این درمان را دریافت کردند نسبت به حیوانات گروه شاهد ، علایم بدتری را نشان دادند. هدف فاز اول تحقیقات در مرکز پزشکی دانشگاه جرج تاون در واشنگتن که مخارج آن توسط انجمن MSآمریکا(MSAA)تامین شد، بررسی ایمنی در استفاده از سم زنبور در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلوروزیس(MS)بود.

درمانگران زنبوردرمانی برای ارائه این شیوه درمانی بیمارشان را مورد بررسی قرار می‌دهند و پس از معاینه بیمار و مطمئن شدن از وی‍ژگی‌های بدنی او برای پذیرش این شیوه درمانی، دست به کار می‌شوند. این درمانگران علاوه بر معاینه بیمار، شرح حال بیمار را می‌گیرند و درباره تغذیه او، عملکرد دستگاه گوارش و برنامه ورزشی روزانه وی اطلاعاتی را به دست می آورند و پس از مطلع شدن و مطمئن شدن از عملکرد مناسب دستگاه گوارش و برنامه ورزشی بیمار  برای درمان او با شیوه زنبوردرمانی آماده می شوند.  در عین حال آنها به بیمارانشان توصیه می‌کنند بعد از آغاز مراحل درمانی از قرار گرفتن در محیط‌های استرس‌زا پرهیز کنند.

با نیش زنبور درمان شوید

درمانگران زنبوردرمانی، متناسب با نوع بیماری افراد از نیش زنبور، سم زنبور یا دیگر فرآورده‌های زنبور عسل استفاده می‌کنند. این درمانگران تحت شرایطی خاص و کنترل شده با کمک نیش طبیعی زنبور عسل یا سم آن ، با تزریق سطحی وارد بدن می‌شود و برای درمان بیمار اقدام می‌کنند و سیستم ایمنی بدن او را تحریک کرده و به تنظیم و متعادل سازی عملکرد این سیستم کمک می‌کنند. در حقیقت آنها با کمک سم نیش زنبور به تولید آنتی‌بادی‌هایی در بدن اقدام می‌کنند که می‌تواند توانایی سیستم ایمنی بدن را بالا ببرد. به این ترتیب ، سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سم نیش زنبور و پیشگیری از نفوذ آن در بدن اقدام به مقابله می‌کند و با تحریک این سیستم، مقابله با دیگر بیماری‌ها و اختلال‌های موجود در بدن از قبیل ام.اس قوت می‌گیرد.

نیش زنبور به بهبود و درمان این مشکلات و بیماری ها کمک می کند:

1- بیماری های خود ایمنی
2- بیماری های عصبی
3- ام اس (MS)
4- پینه و سختی پوست
5- آماس و ورم پستان
6- گرفتگی عضلات
7- زونا
8- نقرس
9- آسیب به آرنج
10- آسیب به زردپی
11- کمردرد
12- دردهای مزمن
13- اختلال اعصاب
14- کاهش کلسترول خون
15- روماتیسم و درد مفاصل
16- آرتریت یا ورم و التهاب مفاصل
17- افسردگی
18- بیماری های پوستی
19- دردهای قاعدگی
20- واریس یا بزرگ شدن رگ در پاها
21- سندرم خستگی مزمن
22- ناتوانی های جنسی

زنبوردرمانی از جمله شیوه‌های درمانی طب مکمل است که در دهه‌های گذشته راهکارهای قابل تاملی را برای درمان و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری ام.اس در جهان ارائه کرده است. در سال‌های آغازین دهه 90 طی نامه‌نگاری‌هایی که با یکی از درمانگران زنبوردرمانی با نام «ویلیام اسکات» در ایالات متحده داشتم با جزئیات جالبی درباره شیوه زنبوردرمانی و اثرات مفید آن بر درمان بیماری ام اس آشنا شدم. «اسکات» در نامه‌هایش به این نکته اشاره کرد که زنبوردرمانی شیوه  مناسبی برای درمان بیماران مبتلا به آرتریت، استئو آرتریت و ام اس است و می‌تواند نتایج چشمگیری را در روند درمان بیماری ارائه کند. او حتی نتایج برخی از تحقیقاتش را در این زمینه ارسال کرد و گفت با کمک زنبوردرمانی حتی می‌تواند دردهای  ناشی از بیماری زونا، را به حداقل ممکن برساند.

در جهان، درمانگران و محققان  زیادی درباره تاثیر زنبوردرمانی برای تسکین و بهبود دردهای قاعدگی و درمان نازایی مطالبی را به رشته تحریر در آورده‌اند و از تاثیر زنبوردرمانی برای بهبود دردهای دوران قاعدگی، درمان نازایی و پیشگیری از بروز یائسگی زودرس صحبت کرده‌اند. آنها اگر چه تحقیقات مدون و وسیعی در زمینه آثار درمانی زنبوردرمانی ارائه ندادند اما در پرو‍ژه‌های درمانی خود به طور تجربی موفق به درمان و بهبود روند زندگی تعداد زیادی از مبتلایان به ام‌اس و نازایی شده‌اند. بسیاری از این درمانگران بر این باورند که تزریق زیرپوستی سم زنبور علاوه بر آنکه می‌تواند دردهای ناشی از دوران قاعدگی را تسکین ببخشد می‌تواند برخی از نازایی‌هایی که به دلیل عدم تخمک‌گذاری یا اختلال در تخمک‌گذاری زنان به وجود می‌آید را درمان کند.

علاوه بر عسل و سم زنبور عسل، فرآورده دیگری از زنبور عسل وجود دارد که از آن با نام «بره موم» یاد می‌کنند. این ماده که خاصیت ضدمیکروبی دارد می‌تواند در بهبود و درمان بیماری‌های میکروبی و ویروسی از قبیل سرماخوردگی‌ها، برخی از اختلال‌های تنفسی، گلو درد و برخی از عفونت‌ها موثر باشد. این محصول کندوی عسل  در درمان بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، گلودرد و ناراحتی‌های تنفسی تجویز می‌شود.

بازسازی اعصاب آسیب‌دیده با سم‌درمانی

توقف رشد سلول‌های سرطانی

در بدن همه انسان‌ها سیستمی وجود دارد که از آن با عنوان «مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی» یاد می‌کنیم. به این ترتیب که سلول‌های بدن  بعد از مدت زمانی مشخص به مرور ضعیف شده و از بین می‌روند و بر اساس برنامه‌ای خاص از بدن دفع می‌شوند. اما اگر روند مرگ برنامه‌ریزی شده سلول‌ها دچار اختلال یا کندی شود این مسئله موجب ابتلا به سرطان می‌شود. تحقیقات جدیدی که در این زمینه انجام شده نشان می دهد سم نیش زنبور با تحریک روند مرگ سلول‌ها و حذف به موقع آنها از بدن می تواند در پیشگیری از ابتلا به سرطان‌ها در انسان پیشگیری کند. به این ترتیب با دریافت این سم می‌توان از حذف به موقع سلول‌ها مطمئن شد و احتمال ابتلا به سرطان را به صفر رساند.

مطالعات مختلفی وجود دارد که در آن به تاثیر زنبوردرمانی در تسریع روند درمان سرطان مجاری سینه اشاره شده است. در این تحقیقات ذکر شده ، زنبوردرمانی شیوه‌ای موفق است که می‌تواند مانع از تکثیر سلول‌های سرطانی در این مجاری شود و به عنوان یک عامل شیمی‌درمانی به بهبود روند درمان در بیمار کمک کند. این در حالی است که دریافت سم زنبور از طریق نیش زنبور یا تزریق سم این حشره می‌تواند طول عمر برخی از مبتلایان به سرطان به ویژه سرطان لنفسیت‌های خونی را افزایش دهد و کیفیت زندگی این افراد را بهبود ببخشد.

این نکات را آویزه گوش کنید

• پیش از تجربه شیوه درمانی زنبوردرمانی باید به نکات زیر عمل کنید. رعایت نکردن این نکات ممکن است خطر مرگ را برای شما به همراه داشته باشد.

•   مصرف داروها یا فرآورده‌هایی حاوی الکل مانند شربت دیفن هیدرامین و فرآورده‌های حاوی الکل حتی برای ضدعفونی کردن موضع دریافت تزریق به بیمار توصیه نمی‌شود و همواره به درمانگران پیشنهاد می‌شود برای ضدعفونی کردن موضع تزریق از مواد مشابه دیگر استفاده کنند، زیرا سم نیش زنبور با الکل به هیچ وجه سازگاری ندارد.

•   در دوران بارداری و قاعدگی نباید برای درمان به شیوه زنبوردرمانی اقدام کرد.

این عوارض طبیعی‌اند

زنبوردرمانی عوارض درمانی دیگری نیز به دنبال دارد که بروز آنها در بدن چندان نگران‌کننده نیست. به عنوان مثال افرادی که بعد از زنبوردرمانی دچار اختلال خواب، خارش، گرگرفتگی یا حالت تهوع می‌شوند نباید نگرانی چندانی داشته باشند، زیرا این علائم از جمله عوارضی است که در غالب بیماران پس از دریافت سم زنبور چه به صورت طبیعی و چه به صورت تزریقی دیده می‌شود و بعد از مدت زمان یک تا 2 روز از بین می‌رود یا توصیه‌های ساده‌ای برای تسکین آنها وجود دارد که از میان آنها می‌توان به تاثیر خمیر ماست و سدر برای کاهش میزان خارش بدن بعد از دریافت سم نیش زنبور اشاره کرد با استفاده از این خمیر می‌توانید التهاب، خارش و قرمزی ناشی از این شیوه درمانی را به حداقل امکان برسانید.

این توصیه را جدی بگیرید
اگر شما دیابت، سیفلیس، سل یا آلرژی شدید دارید، از این نوع درمان استفاده نکنید. آستانه ی تحمل درد ناشی از نیش زنبور در افراد مختلف، متفاوت است. معمولا بعد از چند ساعت، درد فروکش می کند. اما در برخی افراد نیز ممکن است یک هفته طول بکشد تا درد متوقف شود.

همه شیوه‌های درمانی چه در طب رایج و چه در طب مکمل با عوارض جانبی همراه هستند که متناسب با نوع و شیوه درمانی میزان این عوارض ممکن است به حداقل میزان خود برسد. شیوه زنبوردرمانی نیز یکی از این شیوه‌های طبیعی است که علاوه بر امتیازها و راهکارهای موثری که برای درمان بیماری‌ها دارد، می‌تواند عوارض جانبی‌ای را نیز برای بیمار به همراه داشته باشد.  گاهی افرادی که زنبوردرمانی می‌کنند با حالت‌هایی مانند سرگیجه، افت فشار خون، اختلال در تنفس، تهوع و استفراغ شدید، اختلال در دید، برون‌ریزی‌های سطح پوست و بی حالی و غش رو به رو می‌شوند. به توصیه درمانگران و متخصصان زنبوردرمانی هر فردی که بعد از زنبوردرمانی دچار یکی از حالت‌های زیر شد باید خود را در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک برساند.

خطرات نیش زنبور عسل

نیش زنبور می تواند باعث ایجاد آلرژی در افراد شود و وقتی نیش زنبور وارد خون می شود می تواند باعث مرگ آن ها شود ،بهتر است پس از گزش توسط زنبور عسل به علائم بدنتان دقت کنید و در صورت مشاهده آلرژیک و حساسیت های مزمن به پزشک مراجعه کنید برای پیشگیری از گزش با این حشرات توصیه های مفیدی برایتان داریم با ما همراه باشید.

برای اغلب افراد، نیش زنبور موجب یک ناراحتی چند ساعته می شود و پس از آن بهبود می یابد. اگر شما به نیش زنبور حساسیت دارید؛ ممکن است در بدن شما واکنش های جدی تری نیز ایجاد شود. در برخی افراد، تورم شدید در محل نیش زنبور ایجاد می شود. در تعداد کمی از افراد نیز می تواند علائم تهدید کننده ی حیات داشته باشد. نیمی از افرادی که در اثر شوک آنافیلاکسی ناشی از نیش زنبور می میرند؛ نمی دانند که به نیش زنبور آلرژی دارند. در اینجا به خطرناک ترین علائم آلرژی نیش زنبور می پردازیم:

منبع :
یوطب
برترینها
ویکیپدیا
“The Buzz About Bee Venom Therapy for MS”
“No Beneficial Effect of Bee Venom in Study Using Animal Model for MS”.