اریتروپوئیتین یا ای پی او یک هورمون گلیکوپروتئینی طبیعی است که به عنوان یک محرک وظیفه تولید سلول های قرمز خونی را بر عهده دارد. اریتروپوئیتین هورمونی است که در کلیه ها تولید می شود و شامل 165 ساختار آمینو اسیدی است. بیشتر اریتروپوئیتین توسط برون بخش کلیه تولید می شود اما بخش کمی از آن نیز توسط کبد، مغز و رحم تولید می شود.

چرا این هورمون اهمیت دارد؟
هنگامی که سطح اکسیژن در مدیای درون سلولی کاهش می یابد، باعث تحریک بخشی از کلیه شده واین بخش که مسئولیت این کار را به عهده دارد اقدام به تولید اریتروپوئیتین می کند. پس از اینکه اریتروپوئیتین در کلیه ها تولید شد، به طرف مغز استخوان حرکت می کند، جایی که در آنجا باعث تحریک تولید گلوبولهای قرمز خون خواهد شد. اریتروپوئیتین باعث افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون می شود اما این افزایش تنها تا یک نقطه مشخص ادامه خواهد داشت. مقدار اضافی این هورمون ممکن است سلامت فرد را به خطر انداخته و باعث اخلال در جریان خونی شود. در صورت عدم وجود اریتروپوئیتین ، تنها مقدار کمی از گلوبول های قرمز توسط مغز استخوان تولید خواهد شد.

چرا گولبول های قرمز اهمیت دارند؟
سلول های گولبول قرمز هموگلوبین غنی از آهن را برای مدت 120 روز حمل کرده و سپس می میرند. در صورتی که آهن، ویتامین ب 12، ویتامین سی، و فولیک اسید بطور دائمی تامین نشوند کم خونی اتفاق افتاده و ظرفیت حمل اکسیژن خون کاهش پیدا خواهد کرد. این اتفاق به دو صورت رخ خواهد داد:

1.کم شدن تعداد گولبول های قرمز خون 2. سلول های قرمز خونی معیوب

چگونه می توان ظرفیت حمل اکسیژن خون را افزایش داد؟
یک اختلاف اساسی و بزرگ بین متدهای خطرناک و غیراصولی دوپینگ بر اساس اریتروپوئیتین خون و روش های تغذیه ای که بطور موثر و ایمن ظرفیت حمل اکسیژن خونی فرد را افزایش می دهند وجود دارد. یک فرد می تواند ظرفیت حمل اکسیژن خونی خود را از طریق مواردی مشابه اریتروپوئیتین افزایش داده و سلامت خود را بهبود ببخشد بدون اینکه خود را در معرض خطر جدی قرار دهد. بالا بردن سطح اریتروپوئیتین تا 48 درصد می تواند بطور ایمن عملکرد ورزشی مردان ورزشکار را افزایش دهد، اما بیشتر این حد افزایش می تواند سلامت فرد را در خطر جدی قرار دهد.

آیا اوردوز اریتروپوئیتین می تواند مرگبار باشد؟
بله. مرز بین مقدار موثر اریتروپوئیتین و مقدار مرگبار آن بسیار کم است، بنابراین استفاده بیش از اندازه از اریتروپوئیتین می تواند مرگبار باشد. بسیاری از ورزشکارانی که به دنبال اثرات قوی بهبود دهنده کارایی ورزشی این ماده بوده اند در اثر استفاده نادرست جان خود را از دست داده اند. استفاده ناصحیح از اریتروپوئیتین با منبع خارجی می تواند باعث افزایش سطح هماتوکریت خون شود، یعنی افزایش غلظت خون که در نتیجه پمپاژ آن را به درون رگ ها و مویرگ ها بسیار مشکل می کند. افزایش سطح اریتروپوئیتین همچنین ریسک حمله قلبی را به دلیل افزایش سطح هماتوکریت و غلظت خون بالا می برد.
اریتروپوئیتین خارجی استفاده شده ظرف مدت 48 ساعت بطور کامل از ادرار پاک می شود، همچنین در مدت 72 ساعت آثار آن از خون محو خواهد شد اما اثرات فیزیولوژیکی اش تا ماه ها در بدن باقی خواهد ماند. با نگاهی بر مسیر پیچیده اریتروپوئیتین در بدن موارد دیگری در ارتباط با تاثیرهای بلند مدت آن آشکار خواهد شد. در مطالعه ای بلند مدت که طی زمان 12 سال بر روی 7 هزار مرد میانسال انجام گرفته مشخص شده است که ریسک ابتلا به دیابت متناسب با افزایش هماتوکریت، افزایش خواهد یافت. در این مطالعه مردان با هماتوکریت بالای 48 درصد یعنی حد بالای مجاز در مردان با 400 درصد افزایش ریسک ابتلا به دیابت غیر وابسته به انسولین مواجه شدند. حد بالای مجاز در زنان اندکی پایین تر از 45 درصد عنوان شده است.
چه مواد مغذی هستند که بر روی تولید اریتروپوئیتین تاثیرگذار هستند؟
وجود پروتئین کافی مهم ترین فاکتور در تولید اریتروپوئیتین است. مقدار ناکافی از مقادیر پروتئین می تواند تولید اریتروپوئیتین را کاهش دهد. واکنش اریتروئید به اریتروپوئیتین به میزان بسیار زیادی به کیفیت و کمیت پروتئین خوراکی بستگی دارد. مطالعاتی که بر روی این موضوع انجام گرفته اهمیت وجود پروتئین را در این معادله نشان می دهد. منظور از پروتئین کافی، دریافت 1.4 تا 1.7 گرم پروتئین در روز به ازای هر کیلو وزن بدن برای ورزشکاران استقامتی است.

چه مواد مغذی و فرایندهای دیگری هستند که بر روی تولید طبیعی اریتروپوئیتین و ظرفیت حمل اکسیژن بدن تاثیر می گذارند؟

– آهن خوراکی. برای اطمینان از حفظ ظرفیت حمل اکسیژن، هر فردی باید مقدار توصیه شده آهن خوراکی در روز را دریافت کند. منابع غذایی حاوی آهن شامل گوشت قرمز، جگر، و زرده تخم مرغ هستند. امروزه بیشتر آردها، نان ها و غلات صبحانه با آهن خوراکی غنی شده اند. اگر رژیم غذایی فرد همچنان در فراهم کردن میزان کافی آهن خوراکی ناتوان باشد، تنها پزشک می تواند برای فرد مکمل آهن تجویز کند.

– کالری. کالری دریافتی برای تولید اریتروپوئیتین مورد نیاز است. کالری کافی مورد نیاز بدن برای آزادسازی بهینه اریتروپوئیتین ضروری است. اگر تمرین کردن باعث شود تا فرد وزن کم کند، آنگاه ممکن است کمبود اریتروپوئیتین اتفاق بیفتد.

– گلوکوز. تولید اریتروپوئیتین همچنین ریشه های مرتبط با هورمونی دارد که بطور پیچیده ای با سوخت و ساز گلوکوز و کالری کافی در ارتباط است. مطالعاتی بر روی تاثیر استفاده از جایگزین هورمون تیروئید تی3 و مکمل گلوکوز بر روی تولید اریتروپوئیتین بر روی حیوانات انجام گرفته است. مشخص شده است که روزه داری و گرسنگی برای مدت 48 ساعت، بطور چشمگیری سطح در گردش هورمون های تیروئید و تولید اریتروپوئیتین در واکنش به کمبود اکسیژن در بافت های بدن را کاهش می دهد. اما این کاهش زمانی که آزمایش شونده ها به محلول 25 درصد گلوکوز آشامیدنی دسترسی داشتند، علیرغم عدم جذب پروتئین بطور کامل برطرف شده بود.

– جذب آهن غیر هموگلوبینی. بسیار مهم است که غذاهایی مصرف شود که باعث بهبود جذب آهن غیر هموگلوبینی در بدن شود، بویژه زمانی که از دست دادن آهن بوسیله تمرین های ورزشی بالا باشد یا فرد از رژیم های فاقد آهن هموگلوبینی مانند رژیم گیاه خواری استفاده کند. جذب آهن هموگلوبینی در این زمینه بسیار حیاتی است، گوشت قرمز جذب آهن غیر هموگلوبینی را به میزان 400 درصد افزایش می دهد. تنها بین 1 تا 7 درصد از آهن غیر هموگلوبینی در سبزیجات عمده ملنند برنج، ذرت، لوبیا سیاه، دانه های سویا، و گندم مصرف شده می تواند در بدن هضم و جذب شود. ویتامین سی می تواند نرخ جذب آهن غیر هموگلوبینی را از گوشت قرمز افزایش دهد.

خلاصه
در بزرگسالان سالم، کلیه ها مسئول تولید اریتروپوئیتین هستند و تقریبا 90 درصد از اریتروپوئیتین طبیعی تولیدی در بدن را شامل می شود. میزان در معرض اکسیژن بودن بافت های بدن، تولید اریتروپوئیتین را تنظیم می کند. کمبود اکسیژن در هوایی که ما تنفس می کنیم (چه به دلیل ارتفاع از سطح دریا و چه به دلیل انجام تمرین هایی که به کاهش سطح اکسیژن منتهی می شوند) باعث تحریک کلیه ها شده و آن ها پیام رسان های شیمیایی را فعال می کنند. این پیام رسان ها به نوبه خود به مغز استخوان پیام افزایش تولید اریتروپوئیتین را برای مقابله با وضعیت کمبود اکسیژن منتقل می کنند. بنابراین کمبود اکسیژن در عضلات و یا کم خونی باعث تحریک کلیه ها برای تولید بیشتر اریتروپوئیتین و در نتیجه افزایش تولید سلول های خونی برای جبران این کمبود ها خواهد شد.
عدم وجود مواد غذایی و ریزمغذی های خاصی در رژیم غذایی، بر هم خوردن تعادل هورمونی، و کمبود تمرین های هوازی بر روی تولید طبیعی اریتروپوئیتین در بدن تاثیر می گذارند. علاوه بر این ها، عدم تعادل در دریافت مواد مغذی ( به عنوان مثال در رژیم های محدود کننده کالری)، کم آبی، کلسیم و اینوزیتول زیاده از حد، اسید فایتیک بیش از اندازه (استفاده بیش از حد غلات صبحانه) همگی تولید اریتروپوئیتین طبیعی در بدن را کاهش خواهند داد.

راه حل های جایگزین برای جبران کمبود این ماده مهم در بدن شامل دستکاری رژیم غذایی برای دریافت کالری و پروتئین کافی، جذب آب کافی، استفاده از مکمل های جایگزین، و افزودن تمرین های هوازی هفتگی به برنامه تمرینی خواهد شد. این موارد همگی بر روی آزاد سازی طبیعی اریتروپوئیتین و افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون تاثیر گذار هستند.

جایگزین های طبیعی اریتروپوئیتین

راه حل های جایگزین برای جبران کمبود این ماده مهم در بدن شامل دستکاری رژیم غذایی برای دریافت کالری و پروتئین کافی، جذب آب کافی، استفاده از مکمل های جایگزین، و افزودن تمرین های هوازی هفتگی به برنامه تمرینی خواهد شد. این موارد همگی بر روی آزاد سازی طبیعی اریتروپوئیتین و افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون تاثیر گذار هستند.

اینوزین
اینوزین یک نوکلئیک اسید یا شاخه ای از نوکلئوزید ها است که بر پایه پورین بوده و ساختاری مشابه آدنین و گوانین دارد. اینوزین به طور طبیعی در مخمر آبجو و اندام های گوشتی وجود دارد.
مزایای اینوزین
اینوزین چندین نقش متابولیک مهم در بدن دارد و قادر است یک مزیت ارگوژنیک را برای بدن فراهم کند. این مزیت در نهایت نتایج مهمی در بر دارد که شامل کمک به تشکیل دی فسفوگلیسرات، (یک متابولیت درون زاد که ثابت شده است ظرفیت حمل اکسیژن گلبول های قرمز را افزایش می دهد.) و تحریک برای ترشح بیشتر انسولین، که منتج به جذب بیشتر کربوهیدرات توسط بافت قلبی خواهد شد. علاوه بر این ها مشخص شده است که اینوزین قابلیت انقباض قلب را نیز افزایش می دهد. تمامی این موارد در افزایش ظرفیت حمل اکسیژن خون بسیار موثر هستند و به همین دلیل است که از اینوزین به عنوان جایگزینی برای هورمون گلیکوپروتئینی اریتروپوئیتین نام برده می شود.
شرکت های اندکی وجود دارند که اینوزین را به شکل خالص و به صورت پودر به فروش می گذارند. با این وجود اینوزین به عنوان ماده تشکیل دهنده در برخی مکمل های پیش از تمرین وجود دارد.

ترکیب با مکمل های دیگر
با توجه به اینکه اینوزین مزایای هوازی و بیهوازی بسیاری دارد، می توان آن را با مکمل ها و مواد مغذی معمول پیش از تمرین مانند کراتین، بتا آنالین و سیترولین همزمان استفاده کرد.
عوارض جانبی منفی اینوزین
در حالی که مطالعه جامعی بر روی عوارض جانبی احتمالی استفاده از مکمل اینوزین تا کنون انجام نگرفته است اما چند مطالعه در این مورد صورت گرفته که تمامی آن ها از اینوزین با دوز نسبتا بالای 5 تا 10 میلی گرم در روز استفاده کرده اند که دوز بسیار بالاتری از آنچه سطح متوسط مصرف در ورزشکاران و افراد عادی است را شامل می شود. مطالعاتی که بر روی افراد انجام گرفته است نشان می دهد که مصرف میزان 10 گرم اینوزین در روز هیچگونه عوارض جانبی و یا مسمومیت را به دنبال نخواهد داشت. این مقدار بسیار بیشتر از مقدار توصیه شده و معمول در روز است و بنابراین به عنوان مثال مصرف 1 تا 2 گرم اینوزین در روز ایمن شناخته می شود.

پانگامیک اسید یا پانگامات، B15, ویتامین B15

پانگامیک اسید یا پانگامات که درست یا غلط ویتامین B15 نیز خوانده می شود برای اولین بار توسط  Ernst T. Krebs, Sr و پسرش  Ernst T. Krebs, Jr بعنوان ترکیب دارویی معرفی شد. 

با این که آن را ویتامین B15 می نامند اما در حقیقت آن یک ویتامین واقعی نمی باشد. (مانند ویتامین B17). چرا که تا به حال ضروری بودن وجود این ماده در غذا برای بدن به اثبات نشده و نیز هیچ بیماری یا نقصی که بر اثر کمبود این ماده بوجود امده باشد، نیز گزارش نشده است. (می دانیم که کمبود ویتامینهای واقعی منجر به بیماری یا شرایط آنرمال در بدن میشود مانند کمبود ویتامین B12 که منجر به کمخونی می شود و …)

این ماده در دو دهه اخیر توسط FDA از بازار جمع آوری شده اما FDA اعلام کرده که در حال مانیتورینگ سودمندی و عوارض و … این ماده هستند. بطورکلی شواهد علمی دقیقی بر پایه مطالعات اصولی دال بر سودمندی این ماده شیمیایی در درمان یا جلوگیری از بیماریها و یا ارزش غذایی آن وجود ندارد اما مطالعات محدود و جسته و گریخته ای و نظرات تنی چند از متخصصین بر این مبنا است که این ماده می تواند سودمند باشد.

از لحاظ ترکیب شیمیایی محصولات پانگومیت به یک صورت عرضه نشده و تفاوتهایی در فرمولاسیون و نوع ترکیب آنها وجود دارد و حتی املاح مختلفی از آن نیز وارد بازار شده است. فرمول شیمیایی پانگامیک اسید بصورت C10H19NO8 با جرم مولکولی ۲۸۱٫۲۶ g/mol است.

ملاحظات درمانی و فیزیولوژیکی:

با این که این ترکیب شیمیایی بعنوان یک ماده محرک و مکمل در ورزش و بخصوص توسط دانشمندان علم ورزشی روسی مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته اما شواهد قوی از آن بدست نیامده و اصولا در آمریکا مورد توجه واقع نشده است.

علیرغم ملاحظات و مخاطرات احتمالی آن مصرف آن در موارد زیر توصیه شده که باز تاکید بر این است که این موارد فاقد مدارک و استنادات علمی قوی هستند:

• افزایش استقامت ورزشی
• درمان آسم و بیماریهای وابسته یا مشابه
• بیماریهای پوستی نظیر اگزما
• دردهای عضلانی و استخوانی
• انواع سرطان
• آرتریت و آرتروز
• سم زدایی بدن
• افزایش اکسیژن رسانی به قلب و مغز و سایر ارگانهای حیاتی
• درمان الکلیسم و از بین بردن حالتهای خماری ان
• سرگیجه
• مقابله با  اثرات آلودگی هوای شهرها
• کاهش کلسترول خون
• اتیسم
• ضایعات کوچک مغزی در کودکان
• بیماریهای کبدی

اما آیا واقعا موارد فوق را می توان به عنوان اندیکاسیونهای این ماده دانست فعلا جواب قاطعی نمی توان داد تا ببینیم مطالعات دقیقتر علمی در آینده چه اطلاعاتی از این ماده بدست خواهد داد.

مکانیسم عمل پانگامیک اسید:

متاسفانه مطالعات دقیق و استاندارد در مورد مکانیسم عمل این ماده انجام نشده است اما موارد زیر برای مکانیسم عمل این ماده در بدن پیشنهاد شده است:

• کمک به ساخت آمینو اسید مخصوصی به نام متیونین methionine که نقش مهمی در اکسیداسیون سلولی گلوکز دارد.
• عمل به عنوان ماده آنتی اکسیدان مانند ویتامین E
• تحریک ملایم سیستم آندوکرین و عصبی

منابع :

این ماده اولین بار از دانه زردآلو استخراج شد ه است همراه با ماده ای به نام laetrile که ویتامین B17 نامیده می شود. پانگامیک اسید در غلات و دانه ها مانند برنج قهوه ای، تخم کدو تنبل و آفتابگردان، مخمر آبجو و … به وفور یافت می گردد.

عوارض سوء:

در کل پانگامیک اسید بعنوان یک ماده مضر شناخته می شود  و فروش این ماده در آمریکا ممنوع است. برخی از مواد بکار رفته در فورمولاسیون این ماده بعنوان کارسینوژن شناخته شده اند و خود پانگامیک اسید باعث ایجاد سنگ کلیه می گردد.

هشدار:

مصرف این ماده در دوران حاملگی و شیردهی، در نوزادان ناررس، در بیماران کلیوی ممنوع است و تداخلالت گسترده این ماده با داروها باعث می شود که قبل مصرف این ماده حتما با داروساز خود مشورت نمایید (به عنوان مثال تداخل اثر با دیگوکسین، دیورتیکها، کلسیم کانال بلاکرها و تیوریدازین و … از شناخته شده ترین این تداخلات هستند.)

منابع :
ترجمه از

https://www.hammernutrition.com/knowledge/endurance-library/diet-for-increasing-natural-epo/

https://www.mrsupplement.com.au/inosine

http://www.bodypersia.ir/

فرزین جباری هیچگونه تائیدی بر تاثیرات مثبت این دارو ها و محصولات ندارد و این مطالب از سایت های خارجی ترجمه شده است. شرکت های سازنده پاسخگوی سوالات ما در مورد دوپینگ تست آن و عوارض بر روی بدن انسان نبوده اند و این مطالب فقط در جهت مطالعه و تحقیق می باشند.