کفش‌ ورزشی، یک قسمت ضروری و به عنوان یکی از ابزار اصلی انجام هر تمرین و رشته ورزشی مطرح است. انتخاب کفش مناسب ورزش در سلامت عضلات و اسکلت شما در حین ورزش موثر می‌باشد. یک کفش مناسب می‌تواند جلوی بروز بسیاری حوادث، جراحات و دردها را بگیرد. تهیه کفش ورزشی مناسب که امروزه برای اجرای بهتر ورزش بسیار مهم بوده، دارای سه کارکرد اصلی حفاظت از پا، راحتی و حمل وزن بدن است.

به طور کلی عناصر آناتومیک و فیزیولوژیک به طور همزمان سبب حرکت موثر می‌شوند. درحرکت سه فاکتور حرکت ایمن، حرکت موثر و حرکت با کیفیت، بسیار مهم است. آناتومی اصلی یک پا را 26 استخوان، 33 مفصل، 19 عضله و یک گروه از لیگامنت‌ها تشکیل می‌دهند که ساختار پا نقش بسیار مهمی درحرکت دارد. علوم حرکت‌شناسی و بیومکانیک در حرکت پا بسیار به یکدیگر وابسته هستند. یک پا به طور متوسط روزانه 10هزار بار با زمین برخورد می‌کند و به طور میانگین 186 هزار و 75 کیلومتر را در طول زندگی طی خواهد کرد، در پرش یک پا و یا دریک گام بلند حدود 315 و نیم کیلومتر فشار روی پای ورزشکار وارد می‌شود.

در پا سه مکانیسم ذخیره انرژی (جذب شوک) شامل کشش تاندون آشیل، صاف شدن قوس پا و بالشتک زیرپاشنه پـا وجود دارد. متخصصان معتقدند استفاده از کفش‌های غیراستاندارد حتی بر اعصاب و روان و راندمان کار انسان نیز تاثیر نامطلوبی می‌گذارد. از مهم‌ترین اعضایی که ارتباط مستقیم با پا دارد، کمر و ستون فقرات است که بیش‌ترین آسیب را از کفش غیراستاندارد می‌بیند. همچنین استفاده از این قبیل کفش‌ها موجب اختلال در راه رفتن و تعادل می‌شود. در هنگام ورزش کردن نیز استفاده از کفش مخصوص هر رشته ورزشی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد چرا که هر ورزش شامل فعالیت‌ها، تحرکات و شرایط خاص خود است و لازم است از کفش مخصوص آن رشته استفاده شود. اما با وجود تنوع محصولات یافتن کفش مناسب می‌تواند یک چالش باشد.

برخی از اصول راهنما برای انتخاب کفش مناسب ورزش این موارد هستند:

1. به علت آن که پاها در حین فعالیت ورم می‌کنند، همیشه کفش را در بعدازظهر یا پس از فعالیت امتحان کنید.
2. کفش‌ها را با همان جورابی امتحان کنید که عادت دارید در ضمن تمرین بپوشید.
3. اطمینان حاصل کنید که وقتی بندهای کفش را می‌بندید، پنجه‌های پای‌تان به آسانی حرکت نمی‌کند و پاشنه پاهایتان هنگام راه رفتن نمی‌لغزد.
4. چند قدمی در مغازه راه بروید یا بدوید تا مطمئن شوید که کفش‌ها راحت هستند. کفش ورزشی را نباید به زور به پا کرد.
5. وقتی می‌‌خواهید کفش را امتحان کنید، بندهای آن را محکم ببندید مانند اینکه می‌خواهید فعالیت ورزشی را آغاز کنید.
6. اگر به طور مرتب یک تمرین ورزشی را انجام می‌دهید، کفشی را بخرید که خاص ورزشی باشد که آن را انجام می‌دهید.

ویژگی‌های عمومی یک کفش مناسب ورزش

رشته‌های ورزشی مختلف به کفش‌های خاصی نیاز دارند، اما برخی ویژگی‌های عمومی در کفش برای همه رشته‌ها یکسان است.
علاوه بر ویژگی‌های متداول در کفش‌های معمولی که افراد عادی می‌پوشند، کفش‌های ورزشی باید ضمن دارا بودن آن ویژگی‌ها،‌ ملحقات خاصی داشته باشند یا در برخی قسمت‌ها عناصر بنیادی و برجسته‌ای را دارا باشند. سه عنصر بنیادی در همه کفش‌های خوب ورزشی عبارتند از:

– انعطاف پذیری برای تمامی حرکات مختلف پا
– ثبات یا استحکام برای حمایت و حفاظت از چرخش‌های ناگهانی
– لایه گذاری مناسب برای جذب ضربه و راحتی کل پا

سایر قسمت‌هایی که یک کفش ورزشی باید داشته باشند، عبارتند از:

1 ـ قسمت جلوی کفش در ناحیه پنجه که فضای کافی را برای حرکت انگشتان فراهم کند و مطمئن شوید که در پنجه پا سه تا 12میلیمتر از انگشت شصت پا فضای خالی وجود دارد.
2 ـ محافظ مچ پا که از این ناحیه محافظت می‌کند.
3 ـ زبانه کفش نرم و بلند که از فشار بند یا الحاقات مربوط به آن جلوگیری می‌کند.
4 ـ تخت بیرونی یا خارجی کفش که امکان حرکت رو به جلو، کشش و جذب ضربه را داشته باشد.
5 ـ همچنین کف داخلی کفش باید نرم و دارای قوس مناسب برای پا باشد.
6 ـ محافظ پاشنه پا که باید پاشنه را محکم و ثابت نگه‌دارد.

چند نکته دیگر برای انتخاب کفش مناسب ورزش:

1- کفش باید اندازه پا باشد نه اینکه صرفا زیبا باشد.
2- در هنگام خرید هر دو لنگه کفش را امتحان کنید.
4- هرگز کفش تنگ به امید اینکه جا باز می کند نخرید.
5- کفشی بخرید که برای ورزش مورد نظر طراحی شده باشد.
6- اگر پای شما به چرم روی کفش فشار می‌آورد به طوری که سبب بیرون زدگی از کفش می‌شود آنرا کنار بگذارید.
7- کفشی بخرید که به اندازه کافی حرکت را کنترل کند.
8- افراد با قوس کف پای زیاد از کفش‌هایی استفاده کنند که انعطاف پذیری بالایی داشته باشد و از پوشیدن کفش‌هایی که پا را محدود می‌کند خودداری کنند.
9- افراد دارای کف پای صاف باید کفش دارای لایه میانی بسیار سفت برای کنترل حرکت و کاهش میزان چرخش داخلی بپوشند.
10- افرادی که دارای قوس کف پای طبیعی هستند باید کفش‌هایی بپوشند که برآمدگی مختصر دارد.

 استفاده از کفی کفش

 کفی‌ها از نظر جنس به 3 دسته کفی‌های نرم، کفی‌های نیمه سخت و کفی‌های سخت تقسیم می‌شوند. کفی‌های مواج بیشتر برای رفع خستگی و جلوگیری از اعمال فشار به پاها استفاده می‌شوند و موارد استفاده درمانی آن‌ها محدود است و کفی‌های دیگر نیز بسته به نوع عارضه به صورت خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. انداختن کفی اضافه در کفش باعث ایجاد عایق اضافه و سطح اتکاء بهتری می‌شود. کفی‌های مصنوعی قابلیت جذب رطوبت را ندارند و زمانی که خیس شوند از آب اشباع نمی‌شوند و ترکیبی منبسط دارند که به تهویه پا کمک می‌کند.

 قیمت، یک عامل اقتصادی

در انتخاب کفش رنگ و مدل هم متاثر از سن، جنسیت و گرایش‌های فردی و اجتماعی می‌باشند و جنس و کیفیت کفش هم به اوضاع اقتصــادی و وجدان اجتماعی جامعه باز می‌گردد. اما بر اساس تحقیقات انجام شده می‌توان گفت که مردم در انتخاب کفش، مدل و قیمت آن از فاکتورهای بسیار مهم می‌دانند و متاسفانه راحتی کفش جزء اولین اولویت‌های آنان قرار نمی‌گیرد. شاهد این مدعا خستگی، داغی و سوزش پا و شیوع انواع ناهنجاری‌ها مثل انگشتان چکشی انگشت شست کج، ناخن فرو رفته، تاول و میخچه، بونیون، کف‌پای صاف و کف‌پای گود، پای پهن، کوتاهی آشیل و احساس کمر درد، مفاصل مچ، زانو و… در عموم مردم می‌باشد که گاهی اوقات کفش نامناسب به عنوان علت اصلی آن‌ها و در دیگر موارد به عنوان تشدیدکننده درد عمل می‌کند.

 مفهوم راحتی کفش از اندازه بودن آن متفاوت است چرا که راحتی کفش به معنای در نظر گرفتن کارکردهای واقعی کفش در هنگام انتخاب است و کارکرد اصلی کفش به نقش حمایتی و حفاظتی آن باز می‌گردد. انسان بر روی دو پای خویش راه می‌رود و می‌پرد و می‌جهد و می‌دود.

 وقتی به آنالیز حرکت پا توجه می‌کنیم, پای انسان را یک اهرم حرکتی می‌یابیم که در مقابل نیروهای واکنشی زمین از خود کنش نشان می‌دهد و بدون یک کفش مناسب، به بافت‌های نرم پا آسیب وارد خواهد شد.

یکی دیگر از نقش‌های مهم کفش و نقش شکل‌دهی و ظرافت بخشی به اعمال پا و کمک به اجــرای الگوی درست حــرکت می‌باشد، به طوری‌که بدون کفش، راه رفتن انسان شکل ناخوشایندی به خود می‌گیرد. مصداق این مسئله را به وضوح می‌توان در ورزش‌های مختلف دید چرا که هر ورزشی کفش مخصوص به خود را دارد و پا را از بسیــاری از آسیب‌های خـارجی محافظت می‌کند.

رویه کفش

الف: رویه کفش باید از الیاف کتان باشد و در آن حداقل مواد شیمیایی استفاده شود تا از بروز حساسیت‌ها جلوگیری شود و همچنین به تهویه‌ها در کفش که یکی از عوامل جلوگیری از بیماری‌های قارچی در قسمت پا می‌باشند کمک شود.

ب: رویه کفش باید دارای منافذی برای عبور هوا باشد استفاده از کفش‌هایی که دارای رویه‌هایی با منافذ فراوان می‌باشند در تهویه کفش برای خنک شدن پا و هم‌چنین جلوگیری از بیماری‌های قارچی مناسب‌تر می‌باشد.

ج: استحکام رویه کفش باید به نحوی باشد که از پیچ خوردگی پا جلوگیری کند و هم‌چنین در برابر فشارهای وارده در طی زمان حالت اولیه خود را از دست ندهد.

د: کفش‌ها باید دارای بند باشند. استفاده از کفش‌هایی که دارای چسبک می‌باشند به هیچ عنوان در ورزش توصیه نمی‌شود به علت اینکه چسبک‎‌ها نمی‌توانند نیروهای وارده را در هنگام تغییر جهت ورزشکار، برخوردها و اتفاقات را به‌درستی خنثی کنند و احتمال بروز صدمه به مچ را افزایش می‌دهند.

تعویض نکردن به موقع کفش‌ها

 اشتباه بزرگ دیگری که افراد مرتکب می‌شوند این است که کفش خود را دیر عوض می‌کنند. زیرا ظاهر آن را دوست دارند. هنگامی که کفش مستهلک شود، استفاده از آن باعث درد در ناحیه زانو ، لگن و کمر می‌شود. دوندگان باید بعد از 480 تا 800 کیلومتر دویدن باید کفش خود را عوض کنند. یعنی اگر هر روز با کفش خود ورزش کنید باید بعد از شش ماه آن را عوض کنید.

میزان استفاده شما از کفش مهم است!
وقتی می‌خواهید یک کفش ورزشی بخرید، به کیفیت اهمیت بالایی بدهید. کفش‌های ورزشی، کیفیت و قیمت‌های متفاوتی دارند. اگر شما یک ورزشکار هستید و مدام از کفش‌هایتان استفاده می‌کنید، بهتر است کفشی با کیفیت بالا و جنس خوب تهیه کنید. شاید قیمت کفش‌های خوب کمی بالا باشد، اما در سلامت نگه داشتن شما دخیل است.
از سوی دیگر توجه داشته باشید که کفش‌های ورزشی را هر چند وقت یک بار باید عوض کنید، چون صدمه دیدن نوک آن یا ساییده شدن پاشنه آن می‌تواند سبب بروز دردهایی در پا و کمر شود.

انواع کفش ورزشی

ورزشکاران اگر از کفش مناسبی برخوردار باشند به هنگام مسابقه نسبت به دیگران از مزیت خوبی برخوردار خواهند بود که اهمیت فراوانی دارد. دانش مناسب، چسبندگی، آزادی حرکت و پشتیبانی درست اثر مستقیمی بر عملکرد ورزشکار می‌گذارد. به همین دلیل است که هر ورزشی کفش خاص خودش را دارد، که در ادامه به مواردی از آن به طور مختصر می‌پردازیم:

کفش پیاده روی

راه رفتن متداول‌ترین فعالیت حرکتی انسان بوده و آزاد بودن و در هم نپیچیدن پا هنگام راه رفتن نکته بسیار مهمی است. همین موضوع درباره پاشنه کفش هم صادق است. کفش باید همیشه با حرکت پا خم شود. سبکی، انعطاف‌پذیری کفش در پنجه و ضربه‌گیری از ویژگی‌های یک کفش پیاده‌روی مناسب محسوب می‌شود.

کفش دو و میدانی

دو و میدانی مادر ورزش‌هاست و انتخاب کفش مناسب نیز برای این ورزش اهمیت خاصی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد اضافه‌شدن 100گرم به وزن کفش، سرعت دونده ماراتن را یک تا دو دقیقه کاهش و مصرف انرژی را یک درصد افزایش می‌دهد. دراین کفش‌ها باید تحرک انگشتان درهر جهت (بالا، پایین، جلو و پهلوها) با آزادی انجام گیرد.
مهم‌ترین نکات هنگام خرید کفش‌های دو و میدانی، توجه به زیره و لژ آن است. در این ورزش حین دویدن ممکن است با موانعی برخورد کنید. کفشی که برای این ورزش انتخاب می‌کنید باید کاملا پوشیده باشد. در ضمن زیره‌‌ای داشته باشد که هم از درون و هم از بیرون بتواند ضربات را گرفته و خنثی کند. در زیره اغلب کفش‌های مخصوص دو میدانی کربن به کار رفته است که سبب ثابت ماندن کفش در پا می‌شود.

کفش فوتبال

فوتبال پرطرفدارترین رشته ورزشی است بر همین اساس بازار کفش این رشته مملو از مارک‌های متعدد داخلی و خارجی اعم از مرغوب و نامرغوب است. مهم‌ترین نکات در مورد کفش فوتبال، استوک و رویه کفش است. استوک برای جلوگیری از لیز خوردن و رویه جهت بازی که در پی ضربات فراوان به توپ، پاره نشود.
این کفش باید طوری ساخته شود که طیف حرکتی فیزیولوژیک را محدود نکند. تخت کفش نیز باید طوری طراحی شده باشد که از زخم شدن وسط کف پا جلوگیری کند درعین حال امکان حرکت قوسی مناسب نیز وجود داشته باشد تا وضعیت بهتری برای ضربه با روی پا به توپ فراهم شود. کفش مدرن فوتبال وزنی فقط حدود 250گرم دارد.

کفش فوتسال

با توجه به افزایش فشار بر روی رباط، غضروف‌ها به‌ویژه مچ پا، زانو و تاندون آشیل کفش‌های تخت آجدار (Bristle Sole) مطلوب است تا قابلیت ضربه‌گیری بیشتری درتخت کفش داشته باشد.

کفش کشتی

برای اجرای مناسب حرکات این کفش باید از انعطاف پذیری، قدرت و استقامت بالایی برخوردار باشد، همچنین با توجه به براق و لیز بودن کف‌پوش سالن‌های کشتی باید در ته کفش عاج مناسب برای اصطکاک مطلوب باشد. برای زیرکفش نیز باید ابری نازک وجود داشته باشد و برای محافظت هرچه بیشتر از مچ پا در هنگام اجرای حرکات این نوع کفش‌ها دارای ساقی بلند هستند.

کفش آمادگی جسمانی و ایروبیک

این رشته شامل حرکاتی چون قدم زدن، جست و خیز، پرش و غیره است. از این رو باید نسبتا سبک و حالت ضربه‌گیری خوبی داشته باشد. در یک کفش ایروبیک مناسب قسمت میانی، خارجی و پاشنه باید به طور کامل مورد حمایت قرارگیرد و همچنین قسمت جلوی کفش نیز ضربه‌گیری مناسبی داشته باشد.

کفش بسکتبال

حرکت به جلو، توقف‌های ناگهانی و حرکات به پهلو اساس حرکت در رشته بسکتبال است. از این رو ساق کفش باید نسبتا بلند و پاشنه آن مستحکم باشد، برای به حداقل رساندن اصطکاک درون کفش نیز کفش‌های دولایه بدون پاشنه مناسب بسکتبال است. دربین کفش‌های ورزشی داخل سالن ضخیم‌ترین پاشنه را کفش بسکتبال دارد.

کفش والیبال

علاقه‌مندان به خرید کفش والیبال برای تهیه این نوع کفش باید به چند نکته توجه داشته باشند، یکی این که کفش والیبال باید چند ویژگی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به زیره کفش است که لازم است از جنس کرپ باشد چرا که پرش جزو ارکان اصلی ورزش والیبال است. نکته دیگری که هنگام خرید کفش والیبال باید مورد توجه قرار گیرد، لژ آن است که باید در حدود پنج سانتی‌متر باشد. حرکات این رشته ورزشی تقریبا همانند رشته بسکتبال است ولی ضخامت تخت کفش والیبال از کفش بسکتبال کوتاه‌تر و ساق این نوع کفش نیز کوتاه‌تر است.

کفش کوهنوردی

یک کفش کوهنوردی خوب باید حداقل چهار ویژگی داشته باشد. اول این که کفش لیز نخورد، یعنی زیره آن باید از جنس مرغوب و مناسب باشد. دومین ویژگی این که آب به راحتی وارد کفش نشود، دیگر این که از پیچ‌خوردگی پا جلوگیری کند و چهارمین و مهم‌ترین ویژگی این است که رویه کفش باید به قدری محکم باشد که با سقوط سنگ روی آن، پا آسیب نبیند.

ساق‌های بلند و سفتی کفش‌های کوهنوردی به کوهنوردان در مناطقی با شیب زیاد کمک می‌کند و این در حالیست که کفش یا پوتین‌های انعطاف‌پذیر در چنین نقاطی ‌می‌توانند منجر به سر خردن یا افتادن فرد شوند. این سفتی در کفش‌ها به طور سنتی با استفاده از یک ساق کامل ایجاد می‌شود ولی برخی تولیدکنندگان از فیبر کربن برای ایجاد سفتی مورد نیاز استفاده می‌کنند.

کفش‌های کوهنوردی غالبا به شکلی طراحی شده‌اند که با کرامپون قابل استفاده باشند و برای این کار، حاشیه‌ها به سمت انگشتان و پاشنه قالب‌ریزی شده‌اند که جای خوبی برای اتصال کرامپون‌ها ایجاد می‌کند. سفتی کفش، دقت کرامپون را بالا می‌برد و به فرد اجازه می‌دهد در شرایط دشوارتر و شیب‌های زیاد نیز گام بردارد.

یک مورد مهم دیگر در کفش‌های کوهنوردی گرم نگه‌داشتن پا هست. برای جلوگیری از سرمازدگی در سرماهای شدید، سیستم عایق‌سازی گرمایی در کفش به کار برده می‌شود. کفش‌های سبک‌تر در رده‌بندی کفش‌های کوهنوردی جزو کفش‌های تک‌پوش هستند. این کفش‌ها به عنوان یک واحد عایق گرمایی عمل می‌کنند. کفش‌های دوپوش جزو دسته دیگر هستند که معمولا از یک پوسته غیر گرمایشی و یک لایه گرمایشی جداشدنی تشکیل می‌شوند و معمولا جنس لایه بیرونی چرم یا پلاستیک است. کفش‌های دوپوش برای محافظت طولانی مدت از پا در هوای سرد هستند. اگر لایه داخلی خیس شود می‌توان آن را جدا کرد و داخل یک کیسه خواب خشک نمود. از آن‌جایی که این امکان برای کفش‌های تک‌پوش وجود ندارد، این دسته از کفش‌ها برای برنامه‌های چندروزه در هوای سرد مناسب نیستند.

کفش مناسب باشگاه (بدن‌سازی)

کفش مناسب این ورزش، کفشی سبک و راحت است. قسمت کف کفش به‌ ویژه در ناحیه نوک بسیار محکم است، زیرا در این ورزش به‌‌ طور‌ معمول نوک کفش برخورد زیادی با زمین دارد. در ضمن قوزک‌ پا در این کفش‌ها کاملا حفظ می‌شود و هم‌چنین تمام ویژگی‌های یک کفش مناسب و استاندارد که در اغلب ورزش‌ها گفته شده را دارا می‌باشد.

کفش مناسب باشگاه بدنسازی، فشار وارد شده بر زانوها، قوزک و پنجه‌ها را کاهش می‌دهد و هنگام برداشتن وزنه‌ها در حفظ تعادل، به شما کمک خواهد کرد. کفش خوب و مناسب برای باشگاه یا ورزش‌های هوازی و بدنسازی، می‌تواند به شما کمک کند تا وضعیت ایستادنتان صحیح شود، که در اینصورت آسیب‌پذیری‌تان هم کاهش پیدا خواهد کرد.

پیدا کردن کفش مناسب باشگاه بدنسازی، کمی چالش برانگیزتر است. احتمالا شما هم دلتان نمی‌خواهد که یک کفش ضمخت به پاهایتان بچسبد، پس کفش‌های مینیمالیست یا کفش‌هایی که حس پابرهنه بودن را منتقل می‌کنند ایده‌آل‌تر خواهند بود. اما اگر نرمی و زیرسازی بیشتری می‌خواهید، شاید باید بدنبال کفش‌هایی باشید که اختصاصا برای بدنسازی طراحی شده‌اند که از آن‌ها می‌توان به سری “کراس‌فیت” برندهای موجود در بازار، اشاره کرد که حالت و استایل کفش با قرارگیری‌اش روی زمین حس تعادل را به شما القا می‌کند:

 کفش تنیس

 کفش‌های مخصوص این ورزش به نوعی تعبیه شده‌اند که ثبات بالایی روی زمین دارند و نامتعادلی ناشی از حرکات فراوان را دفع می‌کنند. کف این کفش‌ها نیز از جنس بسیار مقاوم و سخت است.