سردرد ، انواع، علتها و راههای درمان
سفت بستن موها، استفاده از غذاهای دودی، خشک شده، نمک سود شده یا کهنه، عطر و بوهای مختلف و خوردن مواد غذایی خیلی سرد از جمله عجیب ترین علل سردرد هستند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدودا نصف جمعیت بزرگسالان جهان در سال گذشته، حداقل یک بار این عارضه را تجربه کرده اند. دلایل این سردردها عموما به دلیل استرس، مصرف برخی غذاها، سیگار، کمبود خواب و حذف وعده های غذایی است. اما دلایل دیگری هم می توانند منجر به این درد شوند که به عجیب ترین آنها در ذیل می پردازیم.
- غذاهای دودی، خشک شده، نمک سود شده یا کهنه : برخی مواد عذایی مثل پنیر کهنه، سالامی، مشروبات الکلی و ماهی دودی، دارای سولفیت هستند که استفاده از آنها موجب گشادی رگها و در نتیجه سردرد می شود.
- عطر وبوی مواد مختلف :بنا بر تحقیقی که در مرکز پژوهشهای سردرد نیویورک انجام شده، برخی بوها نیز موجب درد می شوند که متداولترین این محرکها : بوی بنزین، تنباکو و انواع عطرها هستند.
- نمایشگر رایانه :تغییرات نور و شفافیت نمایشگر رایانه یا گوشی تلفن همراه، موجب تحریک شدن شبکیه و اعصاب پشت چشم می شوند که در نهایت سر درد ایجاد می شود.
- کمبود آب بدن : بدن انسان به دلیل کم مصرف کردن آب یا گرمای زیاد، آب و الکترولیتهای مورد نیاز برای عملکردهای طبیعی را از دست می دهد. در این شرایط برای نگه داشتن آب باقیمانده، رگها تنگ تر می شوند و این فرآیند سر درد ایجاد می کند.
- تغییر میزان کافئین مصرفی : کافئین روی عروق بدن تاثیر می گذارد و تغییر میزان مصرف آن می تواند به گشاد یا تنگ شدن عروق منجر شود که موجب سر درد می شوند.
- اضطراب در ارتباطات : بر اساس تحقیقات ارائه شده توسط مرکز Mindful Health واقع در نیویورک، اضطراب ناشی از ارتباط با افراد، موجب کوتاه شدن نفسها و کاهش میزان اکسیژن داخل خون می شود و این کاهش اکسیژن، سردرد را به دنبال دارد.
- سفت بستن موها : این کار موجب فشار به جمجمه می شود و سردرد را به دنبال دارد. به گزارش کلینیک میگرن لندن، بیشتر از نیمی از زنان سردرد ناشی از سفت بستن موها را تجربه کرده اند.
- خوردن مواد غذایی خیلی سرد : به گزارش محققان مرکز تحقیقات سردرد جان هاپکینز، مصرف مواد غذایی که نزدیک به دمای صفر درجه سانتیگراد هستند، موجب تحریک مستقیم مجموعه ای از اعصاب حساس به دما در جمجمه و نیز کاهش دمای درگهای موجود در سقف دهان می شود. در نتیجه سردردی به نام ” سردرد بستنی ” در اشخاص ایجاد می گردد.
انواع دیگری از سردردها طبق دسته بندی مکان درد و نوع درد وجود دارند که در تصویر زیر مشاهده می کنید :
سردردهای سندرم TMJ مربوط به مشکلات جفت نشدن دندانها و فک هستند.
سردردهای سینوسی روی گونه ها و بالای چشمها هستند.
سردردهای خوشه ای اطراف چشم هستند.
سردردهای تنشی که درد دور سر وجود دارد.
سردردهایی که مربوط به گردن هستند که پشت سر و بالای گردن دردناک می شود.
سردردهای میگرنی که ضربانی هستند به همراه تهوع، تغییر دید،حساسیت حسی
کمبود ویتامین D باعث سردرد های مکرر می شود.
این مطالعه که در فنلاند انجام شده است، اطلاعات حدود ۲۶۰۰ مرد فنلاندی ۴۲ تا ۶۰ ساله را که نمونه خون داده بودند و به سوالاتی درباره سردرد های مکررشان پاسخ گفته بودند را تجزیه تحلیل نمودند. این مردان در اصل بخشی از مطالعه عوامل خطر بیماری های قلبی که در سال های ۱۹۸۴ – ۱۹۸۹ انجام شد، بودند.
نزدیک به ۷۰ درصد مردان در این مطالعه سطح ویتامین D خونشان زیر ۲۰ نانو گرم در هر میلی لیتر بوده است ( ۵۰ نانو مول در لیتر ) که به طور کلی آستانه کمبود ویتامین D در نظر گرفته شده است. محققان می گویند کمبود ویتامین D در فنلاند و دیگر کشورهای شمال اروپا یک مسئله ویژه است. زیرا این کشورها به قطب شمال نزدیک بوده و کمتر در معرض نور خورشید که برای ساخت ویتامین D در بدن ضروری است، قرار دارند.
به طور متوسط مردان با سردرد مکرر –حداقل یک بار در هفته –سطح ویتامین دی ۱۵.۳ نانوگرم بر میلی لیتر ( ۳۸.۳ نانو مول بر لیتر ) داشتند در مقابل مردانی که سطح ویتامین D آن ها ۱۷.۶ نانوگرم بر میلی لیتر ( ۴۳.۹ نانومول بر لیتر ) دچار سردرد مکرر نمی شدند.(در ایالات متحده، میزان ویتامین D معمولا در غلظت ng / ml گزارش، در حالی که در سایر نقاط جهان، آنها را در nmol / لیتر گزارش شده است.)
مردان با پایین ترین سطح ویتامین D ( کمتر از ۱۱.۶ نانوگرم بر میلی لیتر یا ۲۸.۹ نانومول بر لیتر ) در مقایسه با مردانی که سطح ویتامین D در آنها بالاتر بود ( حدود ۲۲ نانو گرم بر میلی لیتر یا ۵۵ نانو مول بر لیتر ) ابتلا به سردردهای مکررشان حدود ۲ برابر بود. این مطالعه می افزاید: شواهد کمبود ویتامین D در یک بدن در حال رشد با افزایش خطر شرایط و بیماری های خاص از جمله سردرد همراه است. به گفته محققان این مطالعه جدید یکی از بزرگترین مطالعات درباره ارتباط بین کمبود ویتامین DD و سردرد بوده است.
به گفته دانشمندن با این حال این مطالعه در یک نقطه در زمان انجام شد به طوری که محققان نمی توانند بگویند که کدام یک اول بوجود آمده، سطح پایین ویتامین D یا سردرد، احتمالش وجود دارد که افرادی که سردرد مکرر دارند زمان کمتری را بیرون از خانه سپری می کنند، و بنابراین کمتر در معرض نور خورشید قرار می گیرند. با این حال این مطلب ممکن است در فنلاند صدق نکند چون در این منطقه مردم به طور کلی کمتر در معرض نور خورشید هستند.
به علاوه این تحقیق فقط روی مردان انجام شده و ممکن است روی زنان تعمیم نداشته باشد. در آینده مطالعاتی برای بررسی تاثیر مکمل های ویتامین D و تاثیر آن بر جلوگیری یا درمان سردرد مورد نیاز است. این مطالعه در ۳ ژانویه ۲۰۱۷ در مجله گزارش های علمی منتشر شده است.
روغنهایی برای درمان سردرد
آرموتراپی یکی از روش های جایگزین در کنار طبابت متعارف است که از عصاره مایع گیاهان استفاده می کند. هرکدام از روغن های گیاهی فواید خاص خود را دارند که در اینجا به پنج مورد از آنها می پردازیم:
1- روغن اسطوخودوس: معمولاً از این گیاه برای بهبود کیفیت خواب و کاهش استرس، تشویش یا افسردگی استفاده می شود. چه بسا اسطوخودوس بتواند سردرد و میگرن ناشی از استرس را نیز آرام کند. چنانکه محققان توصیه می کنند برای درمان امن و مؤثر سردردهای میگرنی حتماً این روغن را تنفس کنید.
2- روغن رزماری: استفاده از این روغن برای درمان سر درد و بهبود گردش خون ریشه در سنت های کهن دارد. محققان می گویند روغن این گیاه خاصیت ضد التهابی و مسکن دارد. همچنین به کاهش درد و بی خوابی کمک می کند.
3- روغن نعناع: هزاران سال است که نعناع در طب های جایگزین مورد استفاده قرار می گیرد و یکی از محبوب ترین اسانس های روغنی برای درمان سردرد است. مطالعات اخیر نشان داده است که استفاده از روغن نعناع روی گیجگاه و پیشانی سردردهای آزاردهنده را آرام می کند. ماده فعال این گیاه منتول نام دارد که اگر مانند ژل به سر مالیده شود در درمان میگرن مؤثر است.
4- روغن بابونه: معمولاً چای بابونه را برای آرامش و رهایی از تنش می نوشند. از قضا می توان روی روغن این گیاه هم همین حساب را باز کرد زیرا بخش اعظم سردردها به خاطر اضطراب و تشویش است. در واقع این گیاه دارای خواص ضد التهابی است که می تواند به کاهش سردرد کمک کند.
5- روغن اکالیپتوس: از گذشته های دور از برگ اکالیپتوس برای پاک کردن سینوس ها و کاهش التهاب استفاده می شد. افرادی که به خاطر مسدود بودن سینوس ها دچار سردرد می شوند می توانند روی این گیاه حساب کنند.بر اساس مطالعات انجام شده تنفش کردن روغن اکالیپتوس نیز در ارام کردن درد و پایین آوردن فشار خون مؤثر است.
اما چه روش هایی برای استفاده از روغن های گیاهی وجود دارد؟
• ماساژ شقیقه و پیشانی با روغن: در این روش لازم است هر روغنی را با یک روغن حامل مثل روغن نارگیل مخلوط کنید و سپس روی پوستتان اعتمال کنید.
• تنفس کردن روغن: می توانید چند قطره از روغن را روی دستمالی بچکانید و زیر بینی گرفته نفس عمیق بکشید.
• استفاده از کمپرس: حوله ای را در آب سرد به همراه چند قطره روغن خیس کرده و سپس روی پیشانی یا گردن قرار دهید.
• به وان حمام خود روغن اضافه کنید: حتماً اضافه کردن چند قطره روغن به حمام داغ خود را امتحان کنید.
البته لازم است در استفاده از این روغن ها احتیاط کنید و مسائلی مانند آلرژی های پوستی را رعایت کنید.
اثرات ماساژ درمانی در میگرن
هر چقدر آرامش بیشتر و استرس کمتری داشته باشید، جریان انرژی در بدن شما قوی‌تر و یکنواخت‌تر خواهد بود؛ زیرا استرس و تنش می‌تواند موجب عدم تعادل در حرکت انرژی‌های موجود در بدن و حتی در بعضی موارد سبب توقف حرکت انرژی و در نهایت منجر به بروز سردرد و میگرن شود. تکنیک‌های ماساژدرمانی می‌توانند روند حرکت انرژی‌های موجود در بدن را تسریع کنند و در نتیجه درد (مانند سردرد) تسکین می‌یابد.
کارشناسان طب سنتی چین معتقدند می‌توان با انجام ماساژ ساده روی مناطقی از بدن که مسیر حرکت انرژی است، جریان انرژی را فعال کرد و موجب تسکین سردرد و میگرن شد.
از نظر طب سنتی چین، 12 شاهراه و مسیر عبور انرژی در بدن وجود دارد.
همانگونه که خون از طریق مویرگ‌ها در سراسر بدن جریان می‌یابد، انرژی درونی هر فرد که به آن «چی- Chi» می‌گویند، از طریق مسیرهایی در سراسر بدن در حال جریان است و روی عملکردهای بدن تأثیر می‌گذارد. از طرفی، ناراحتی‌های جسمی، از قبیل بیماری و یا هیجانات منفی که در افراد بروز می‌کند نیز می‌تواند روی حرکت انرژی‌های درونی اثر بگذارد و حرکت انرژی را کُند و یا متوقف کند.
اگرچه این مراکز انرژی قابل مشاهده نیستند، اما با ابزارهای دقیق مکانیکی می‌توان وجود آنها را تأیید کرد؛ زیرا این انرژی‌ها امواج الکترومغناطیس از خود ساطع می‌کنند و محل آنها در بدن مشخص است. با تحریک این مناطق از طریق طب سوزنی و یا فشار انگشتان روی این مناطق (ماساژ دادن) می‌توان انرژی را در بدن اگر کند یا متوقف شده است، مجدداً به جریان انداخت و یا حرکت آن را سرعت بخشید.
هنگام بروز سردرد و میگرن، حرکات ماساژ چنانچه در اطراف گردن و کتف‌ها به طور صحیح انجام شود، تا حد زیادی موجب تسکین می‌شود؛ بنابراین بهتر است برای انجام حرکات ماساژ از افراد خبره که با این علم آشنایی کامل دارند، کمک بگیرید تا به نتیجه دلخواه برسید. استرس‌ها، تنش‌ها، دردها و خستگی‌های عضلانی را می‌توان با انجام مرتب و منظم حرکات ماساژ به طور چشمگیری کاهش داد.
۳ روش طبیعی برای درمان میگرن
سردرد میگرنی یک بیماری ناتوان کننده است که بیش از 36 میلیون نقر را در امریکا تحت تاثیر قرار می دهد و معمولا باعث تپش در یک طرف سر می شود که با تهوع، تاری دید و حساسیت به صدا همراه است.
دینا کروویلا Deena Kuruvilla رییس طب مکمل و داروهای جایگزین در انجمن سردرد امریکا American Headache Society می گوید: عامل اصلی این بیماری فعالیت غیر طبیعی در مجموعه تریجمینوسرویکال trigeminocervical یا مرکز فرماندهی مغز (بخشی در ساقه مغز) است. این فعالیت های غیر طبیعی باعث آزاد شدن پپتیدهای* التهابیinflammatory peptids در مغز می شود که منجر به بروز میگرن می شوند.
* پپتید Peptid:پپتیدها پروتئین های خیلی کوچک یا مینی پروتئین هستند. پروتئین ها از اتصال تعداد زیادی اسید آمینه تشکیل شده اند. اگر تعداد این اسید آمینه ها به چند عدد کاهش پیدا کند، آنچه می ماند پپتید است.
دیگر عوامل شروع میگرن طبق بنیاد میگرن امریکا عبارتند از:
- – خواب نامنظم
– تغییرات آب و هوا
– مصرف الکل
– کافئین
– کم آب شدن بدن
خانم ها در سنین بین 25 تا 55 سالگی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. گاهی سعی در برطرف کردن علت زمینه – به عنوان مثال با نوشیدن آب زیاد یا خوابیدن بیشتر – می تواند به رفع علائم کمک کند. تجویز داروهای تریپتان triptan (مانند Imitrex, Treximet) و ضد دردهای بدون نسخه (Aleve و Excedrin) می توانند میگرن خفیف را تسکین دهند، اما ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شوند. بنابراین مبتلایان به میگرن ممکن است به دنبال جایگزین های غیر دارویی باشند. اما آیا این روش ها برای درمان میگرن موثر هستند؟
1. استفاده از ایر پلاگ Earplugs (گوش گیر یا گوش بند) برای درمان میگرن
گوش گیرها فشار ناشی از هوا که به گوش وارد می شود را تنظیم می کنند و در نتیجه شدت و مدت میگرن را کاهش می دهند. گوش گیرهای خاصی که برای میگرن طراحی شده اند، وضعیت هوا را 24 ساعته پیش بینی می کنند و هر گونه تغییر فشار هوا را هشدار می دهند، بنابراین فرد می داند چه زمانی از گوش گیرها استفاده کند.
کوروویلا می گوید: شواهد نشان می دهند که بیش از 78 درصد میگرن ها مربوط به آب و هوا هستند، اما محققان یک دلیل مستحکم و سببی در این مورد بیان نکرده اند. نظریه ارائه شده این است که فشار هوای پایین میزان اکسیژن را در گوش کاهش می دهد که به نوبه خود سلول های خونی مغز را از اکسیژن محروم می کند. هیچ پژوهشی این ادعا را ثابت نکرده است.
نتیجه گیری: کوروویلا می گوید که اگر به صدا حساس باشید، گوش گیرها می توانند سر و صدا را کم کنند، اما وی هیچ مدرک روشنی که نشان دهد این محصولات میگرن را کاهش می دهند، مشاهده نکرده است.
2. درمان اسکلتی عضلانی* Musculoskeletal Therapy
با استفاده از امکانات تشخیصی برای معاینه کردن سیستم اسکلتی عضلانی سر، گردن و فک، سیستم های توانبخشی مشخص کردند که التهاب و تنش باعث میگرن می شود. مجموعه ای از *فرایندهای غیر تهاجمی noninvasive procedures، مانند *اولتراساوند، دستکاری نقطه شروع trigger-point manipulation و درمان با لیزر سرد cold-laser therapy و سپس علت اصلی این تنش را درمان می کند.
علت این تنش ها:
اختلال تمپوروماندیبولار temporomandibular disorder یا اختلال مفصل گیجگاهی فکی TMD که زمانی اتفاق می افتد که مفاصل فک به درستی کار نمی کنند.
*درمان اسکلتی عضلانی Musculoskeletal Therapy: درمان اسکلتی عضلانی یک روش درمانی است که برای درمان عضلات و سیستم اسکلتی استفاده می شود و از تکنیک های مختلف بافت نرم و تکنیک های حرکتی (بدون دست) استفاده می کند. این روش برای درمان و توانبخشی کمر درد، گردن درد، درد مفاصل، اختلال عملکرد عضلانی و یا آسیب های اسکلتی عضلانی استفاده می شود.
*فراصوت یا اولتراساوند Ultrasound:به امواج صوتی گفته می‌شود که دارای بسامدی بیشتر از بازه بسامدی شنوایی انسان هستند.بازه بسامدی شنوایی افراد متفاوت است و با بالا رفتن سن این بازه کاهش می‌یابد، ولی معمولاً بالاترین فرکانس شنوایی انسان حدود ۲۰ یا ۲۵ کیلوهرتز در نظر گرفته می‌شود. نقطه مقابل این امواج، امواج فروصوت یا (مادون صوت) هستند که دارای بسامد زیر حد پایین فرکانس شنوایی انسان (حدود ۲۰ هرتز) هستند. اصطلاح فراصوت، نباید با مافوق صوت (Supersonic) که برای سرعت حرکت بالاتر از سرعت صوت استفاده می‌شود، اشتباه گرفته شود.
*فرایندهای غیر تهاجمی noninvasive procedures:یک فرایند پزشکی غیر تهاجمی فرایندی است که هیچ پارگی بر روی پوست ایجاد نمی شود و هیچ تماسی با مخاط، برش روی بدن یا حفره داخلی بدن به شکل طبیعی یا مصنوعی برقرار نمی شود.
طبق شواهد موجود کوروویلا می گوید “ ارتباطی روشن بین میگرن و اختلال تمپوروماندیبولار TMD وجود دارد.” اما تاثیر این روش های غیر تهاجمی روی این اختلال هنوز مورد بررسی قرار نگرفته اند.
تیجه گیری: کوروویلا می گوید به دلیل نبود تحقیقات و هزینه کافی بهتر است روشی را امتحان کنید که شواهد بیشتری برای آن وجود داشته باشد.
3. تاثیر طب سوزنی Acupuncture در درمان میگرن
متخصصین در این تکنیک باستانی چینی سوزن های مویی خیلی نازکی را در نقاط مخصوصی از بدن وارد می کنند و فیبرهای عصب هایی را تحریک می کنند که سیگنال های درد را غیر فعال می کنند.
در یک بازنگری تازه در کوکراتین* Cochrane reviewاز پژوهش ها که شامل 5000 فرد مبتلا به میگرن می شد، مشخص شد که طب سوزنی تعداد دفعات بروز سردردهای میگرنی را نصف می کند. همین بازنگری در مورد سه آزمایش دیگر نیز انجام شد که در آن ها طب سوزنی با داروهای تایید شده برای کاهش دفعات بروز میگرن مقایسه شد. در هر سه آزمایش گروه استفاده کننده از طب سوزنی کاهش بیشتری را در میزان حملات میگرن خود مشاهده کردند.
بررسی کوکراتین نشان داد که بیشتر از 6 جلسه طب سوزنی می تواند کمک کند.
کوروویلا می گوید که از این سه روش درمانی بیان شده به طب سوزنی بیشتر می توان اعتماد کرد، زیرا این روش فعالیت را در سیستمی افزایش می دهد که مسئول تولید *اندروفین های endorphin کاهش دهنده درد هستند.
کوکراتین یا کاکراتینCochrane : کتابخانه کاکرین، مجموعه ای از پایگاه های اطلاعاتی در زمینه پزشکی و دیگر شاخه های مربوط به بهداشت و درمان می باشد که توسط بنیاد همکاری کاکرین (The Cochrane Collaboration) و دیگر سازمان ها ایجاد شده است. بنیاد همیاری کوکران گروهی بالغ بر ۳۷٬۰۰۰ داوطلب از بیش از ۹۰ کشور جهان است که به بررسی اثرات مداخلات مراقبت‌های بهداشتی در آزمایش پزشکی کارآزمایی بالینی تصادفی می‌پردازند.
اندورفین Endorphins:اندورفینها یا مسکن‌های طبیعی بدن موادی هستند که از غدد مخاطی و هیپوتالاموس ترشح می‌شوند و اثر اصلی آنها تسکین درد است. اندورفینها که مرفین طبیعی بدن (endogenous morphine) خوانده می‌شوند.
منبع :
دهلی نورلوژیست
ایرنا
ایران ویج